Common Law tradicija u Engleskoj

Uvod

Veliki broj zemalja prihvata pravni sistem koji je nastao i razvio se u Engleskoj, koji se naziva anglosaksonski ili precedentni ili common law. U početku je naziv anglosaksonski značio deo Saksonaca koji je prešao u Englesku da bi se tako razlikovali od onih koji su ostali u Nemačkoj (Saksoniji). Kasnije se počinje primenjivati na dva plemena koja žive na Britanskim ostrvima, na Angle, po kojima je Engleska dobila ima, i Saksonce. Danas se svi stanovnici Britanskih ostrva nazivaju Anglosaksoncima, iako to nije tačno – Angli I Sasi su dva germanska plemena koja su naselila Britanska ostrva, ali pre njih je bilo I Kelta I Skandinavaca. Danas se ostaci Kelta (Gala) primećuju kod naroda koji takođe žive na toj teritoriji a to su Škotlanđani, Irci I Velšani. Ključan događaje je bio normansko osvajanje koje se desilo 1066. Godine. Kada su Normani osvojili Englesku oni su svoje pravo izjednačili sa lokalnim običajima I običajnim pravom tog naroda I stvorili sistem prava koji je zajednički prema svim ljudima. Tokom XI I XII veka germansko I franačko pravo je počelo se transformisati, tada je Henrik II pored crkvenog pravnog sistema, naprvio centralni sud, sa sudijama. Vremenom ovaj pravni sistem se proširio na veći broj zemalja kojima je Engleska vladala ili koje je Engleska kolonizovala. To su Sjedinjene Američke Države, Kanada, Australija, Novi Zeland, a u nekoj meri ovaj sistem su prihvatilie Indija, Pakistan I Singapur. Mada I na samim Britanskim ostrvima Škotska I Irska praktikuju kontinentalno pravo, a u Sjedinjenim Američkim državama Luzijana predstavlja oazu kontinentalnog prava zbog uticaja Francuske pod čijom vlašću je dugo bila. Takav slučaj postoji I u Kanadi, u provinciji Kvebek gde se još uvek poštuje Napoleonov građanski zakonik, koji iako pripada istom tipu prava, nije identičan precedentnom pravu. Indija I Pakistan su prihvatile samo neke elemente precedentnog prava, ali kod njih što se tiče naslednog i porodičnog prava dominira običajno pravo.
Common law

Common law u prevodu na srpski jezik znači opšte pravo. Pojam je nastao iz prakse kraljevskih sudova u srednjovekovnoj Engleskoj koji su imali nadležnost na čitavoj teritoriji države, nasuprot feudalnim sudovima koji su sudili na svojoj teritoriji. Postoje I drugi izvori koju su takođe opšti kao što su statutarno pravo, sistem pravičnog prava I kanonsko pravo. Pa tako common law predstavlja uobičajen naziv za sistem prava u kome je najvažniji izvor sudski precedent. Common law podrazumeva da jednom doneta sudska odluka obavezuje sve sudove da u istim sporovima isto postupaju.
Pravna terminologija predstavlja zbirku engleskih, latinskih I starofrancuskih izraza. Latinski je tu kao posledica upotrebe ovog jezika u stručnoj terminologiji u srednjem veku, a izrazi se često po svom značenju ne poklapaju sa onima koje je Evropa usvojila, a starofrancuski je jezik kojim su se Normani koristili.

Razlike izmedju kontinentalnog I anglosaksonskog sistema prava

Najvažnije razlike prestavljaju:
1. Kontinentalni sistem ima puno vise kodifikacija nego anglosaksonski sistem. U Francuskoj, Nemačkoj I Švajcarskoj peovlađuju zakoni I zakonici, ali oni postoje I u Engleskoj I SAD-u. Kao primer može se navesti Jednoobrazni trgovački zakonik u SAD-u ili serija zakona o svojini u Engleskoj.
2. U anglosaksonskom tipu prava zakonodavna funkcija je mnogo više preneta na pravosudne organe. Mada I u kontinentalnom tipu prava sud ima veliku ulogu. Neka od ovih prava ovlašćuju sud da popunjava pravne praznine I daje konkretan sadržaj apstraktnim pravilima koja sadrži zakon. Švajcarsko pravo, na primer, ovlašćuje sudiju da postupa kao zakonodavac kada za neki problem ne postoji norma.
3. Kontinentalni pravni sistem je zasnovan na rimskoj pravnoj tradiciji dok to nije slulčaj sa engleskim pravom. Medjutim dokaz da ni kontinentalni sistem nije potpuno zasnovan na rimskom pravo predstavlja pravilo konsensualizma koje dominira u kontinentalnom pravu, a potpuno je suprotno rimskom principu da go sporazum ne rađa obligaciju.
Ipak pored svih ovih razlika ipak je najvažnija da u kontinentalnom sistemu vladakoceptualni sistem. To je sistem u kome se najpre postavljaju opšta pravila, opšti kocepti, a zatim se ta pravila primenjuju na konkretne slučajeve. Ide se kriterijumom od opšteg ka pojedinačnom, znači od oravnog pravila do konkretnog slučaja. Pravila predstavljaju rezultat rimskog prava, srednjovekovne tradicije, kanonskog prava I teorije prirodnog prava.
U anglosaksonskom pravu dominira sudski precedent kao izvor prava. Ovde slučaj prethodi pravilu. Ne postoje opšte pravne norme iz kojih se izvode rešenja konkretnih sporova, a ta rešenja predstavljaju pravila za buduće slučajeve. Čak I kada postoji zakon, on se ne primenjuje neposredno, već onako kako ga sudovi interpretiraju.
Prednosti kontinentalnog prava su veća sistematičnost I pouzdanost pravne norme, lakše snalaženje u pravnom sistemu. Sudija nije vezan načinom presude nekog prethodnog suda, I tako može da promeni odluku u istom ili sličnom slučaju, u zavisnosti od okolnosti. U ovom sistemu I građani koji nisu pravno obrazovani mogu da se snađu.
Prednosti precedentnog prava su pravna sigurnost, zbog vezanosti suda da isto postupi kao prethodni sud u sličnom ili istom slučaju, mogućnost rasta pravnog sistema stvaranjem novih precedent, puno detaljnih I pojedinačnih pravila, kakve zakon I kodifikacije ne poznaju, I praktični karakter ovih pravila, jer se manje nego u kontinentalnim pravima operišeopštim izrazima koji su na prvi pogleda jasni, ali kada dodje do konkretnog slučaja gube preciznost.
U toku studija postoji poseban predmet u kome se uči gde se I kako traže precedenti. 1289 godine u Engleskoj su izlazili godišnji izvešstaji, a postoje I mnoge druge zbirke presuda, od kojih sun eke zvanične, a druuge privatne. Situacija u Sjedinjenim Američkim Državama je daleko komplikovanija s obzirom da se koriste neka pravila engleskog prava, pa pored saveznog zakonodavstva postoji. I republičko zakonodavstvo. “Nacionalni sistem izveštavanja” predstavlja jedan od izvora obaveštenja koji izlazi još od davne 1887. Godine I trenutno obuhvata preko 5.000 tomova, od kojih svaki tom ima po 1.000 slučajeva.