Groblja u Novom Pazaru

Mali je broj gradova tako zanimljive prošlosti, žestokih društveno-ekonomskih transformacija, posrtanja i uzmaka, ambijenta i prilika po mnogo čemu jedinstvenih za uslove tihog civilizacijskog pulsiranja i veoma neobitnog načina življenja, kao što je Novi Pazar.

Nastao u drugoj polovini XV-og veka, u senci dramatičnih istorijskih previranja, na raskršću dunjalučkih puteva, vrlo intenzivno prerasta u značajan strategijski i regionalni centar i omiljeno boravište trgovačkih karavana koji su se u grad neprekidno slivali vekovima.

Novi Pazar je nikao u okruženju planinskih masiva Golije, Rogozne i zasečene kraške površine Pešteri, na hidrografskoj mreži bogatog obalskog prostranstva reke Raške i njenih pritoka, grad svetlosti i jedinstvenog doživljaja prirode, pesnika i umetnika, autentitnog govora i jezika, nasmejanosti, vedrine duha i neobične moći kazivanja. U njemu je sazrevala čitava mudrost sandžačkog

podneblja, u okolnostima gde muhabet ima elastičnost i širinu, nekakvu unutrašnju intimu život a stanovništvo uspeh u očuvanju svog identiteta i vrednosti življenja, jer istorija ovde ostavlja tako upečatljive i bolne pouke.

Uostalom, ovde je život vekovima proticao vrlo brzo. Još od postavljanja prvih temelja gradu, njegov osnivač, poznati skopsko-bosanski krajišnik Isa-beg Ishaković (1443/4-1469/70)[1] otvara mogućnost da Novi Pazar vremenom postane središte sandžaka, valiluk, kadiluk sa beglucima i agalucima, grad haznadara i defterdara, dina i nafake, kršle i zindana, hanova i karavana i utočište muhadžira. Ovde se dešava stostruka mešavina evropske mode i mirisa Orijenta, glasa mujezina sa golih munara i ezana iz haber kutije, ibrika i testija sa porculanom, alaturke sa alafrangom, atlas-svile sa sintetikom, šamija sa šalovima.

O Novom Pazaru kao takvom utkan je i vrlo značajan duhovni prostor duhovnih Bošnjaka, Srba, Jevreja i ostalih slojeva stanovništva, zajedno sa svim važnim komponentama koje oslikavaju Novi Pazar.