Indikatori redukcije nadmoćnosti SAD kao globalne sile

Sjedinjene Američke Države

Sjedinjene Američke Države su federalna ustavna republika koju čini pedeset država i jedan federalni okrug. Uglavnom se prostiru u centralnom delu Severne Amerike, između Tihog i Atlantskog okeana. Nekoliko teritorija i ostrva raštrkanih širom Kariba i Pacifika takođe se nalazi u sastavu SAD. Sa 9, 83 miliona km² i preko 300 miliona stanovnika, treća su ili četvrta zemlja po ukupnoj površini, a treća po veličini kopna broju stanovnika. Naciju je osnovalo 13 kolonija Velike Britanije koje su se prostirale duž Atlantske obale; proglasivši se državama 4. Jula 1776. Usvojile su Deklaraciju nezavisnosti, a Federalna konvencija usvojila je (i danas važeći) Ustav 17. Septembra 1787. Jedna su od etnički najraznovrsnijih zemalja sveta, što je posledica imigracije ljudi iz mnogih zemalja (uglavnom pridošlih u potrazi za boljim životom i ostvarenjem,, američkog sna“). U 2006. Godini, američka nacionalna privreda bila je vodeća u svetu, sa nominalnim bruto domaćim proizvodom od 13 triliona dolara (preko 25, 5% ukupnog svetskog bruto proizvoda) , dok ja samo za potrebe odbrane utrošila preko 50% svetskih ulaganja u oblast. Svetski ratovi potvrdili su i položaj SAD kao vojne sile; 1945. SAD su izašle iz Drugog svetskog rata kao prva zemlja sa nuklearnim oružjem, osnivač NATO pakta i stalni član Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija. Završetkom Hladnog rata i raspadom Sovjetskog Saveza, SAD su postale jedina supersila, koja dominira u ekonomskoj, političkoj, kulturnoj, a nadasve vojnoj sferi.
Ove činjenice upućuju nas na formiranje slike o SAD kao neupitno najmoćnijoj, najstabilnijoj, najbogatijoj…,, naj“ državi u svakom pogledu. Da li je danas zaista tako?

Hegemonija

Koncept hegemonije javlja se pri objašnjenju dominacije jedne društvene grupe nad drugom. Etimološki posmatrano, reč hegemonija je grčkog porekla i u bukvalnom prevodu znači: vođenje, upravljanje, vođstvo, vrhovno zapovedništvo, nadmoćnost, prevlast, prvenstvo (naročito jedne moćnije države nad ostalim državama, ili neke jače klase nad drugim klasama). Ona predstavlja politički, ekonomski, kulturni uticaj i/ili dominaciju jedne nacije, društva ili grupe nad drugima. Opširnije se može definisati i kao proces putem koga vladajuća grupacija (koja poseduje najveći kvantum moći) , preko privilegovanog pristupa i raspolaganja društvenim institucijama, forsira, propagira, i nameće vrednosti koje favorizuju i legitimišu njihovu kontrolu nad politikom, medijima, društvom uopšte. Ona proizilazi iz načina činjenja i poimanja elitnog sloja dominantne države na takav način da zahteva prećutnu saglasnost elitnog sloja svih drugih država. U poređenju sa hegemonom (nosiocem hegemonije, plastično definisanim kao globalnim tutorom) , ostali imaju samo ograničene mogućnosti za praktično sprovođenje svojih ideja i interesa. Hegemonija se u prošlim vremenskim epohama postizala i održavala najčešće upotrebom sile. Danas se ona češće odnosi na snažan ekonomski, politički i kulturni uticaj mehanizmima globalizacije (mada je evidentno da je instrument upotrebe sile i dalje prisutan). Odavno su razni teoretičari shvatili kako fizička prisila i puko nasilje nisu dovoljni za ostvarivanje i održavanje globalne nadmoći. Iz perspektive vladara, da bi dominacija i eksploatacija bile što učinkovitije – potrebno je dostići i mentalno pokoravanje,, potčinjenih“, uz delimično ostvarivanje i njihovih interesa. Konsenzus je ojačan ukoliko oni koji dominiraju čine ustupke onima nad kojima dominiraju, izražavajući pritom sopstveni interes u liku univerzalnog.