Makroekonomska ravnoteža ( AS-AD model)

UVOD

Agregatna ponuda i agregatna tražnja su dve osnovne ekonomske kategorije u makroekonomiji. Tačka u kojoj se izjednačuju ukupna ponuda i ukupna tražnja u jednoj zemlji predstavlja njenu makroekonomsku ravnotežu.
Pošto sve teži ravnoteži, tako i ove dve krive AS-AD se mogu naći uravnotežene i to se naziva makroekonomska ravnoteža ili ravnoteža privrede (economy’s macroeconomicequilibrium) i ona se ostvaruje u preseku krive agregatnne tražnje i krive agregatne ponude . U tom se preseku određuje ravnotežni domaći domaći proizvod i ravnotežni nivo cena. Kako su makroekonomska ponašanja zbir ponašanja domaćinstava i preduzeća, makroekonomska ravnoteža je kombinacija opšteg nivoa cena i ukupne količine svih proizvoda i usluga u zemlji, pri kojoj niti kupci niti prodavci ne žele promeniti svoje kupovine, prodaje ili cene.
Agregatna tražnja i agregatna ponuda imaju primarno značenje u makroekonomskoj analizi, a njihov međusobni odnos, iskazan kao model makroekonomske ravnoteže, model AS–AD (Aggregate Supply – Aggregate Demand) određuje ukupnu količinu proizvodnje (domaćeg proizvoda) i nivo cena u jednoj zemlji. Određujući veličinu domaćeg proizvoda, presecanjem krivih agregatne ponude i agregatne tražnje određuju i sve ostale makroekonmske varijable koje se izvode iz domaćeg proizvoda: zaposlenost, potrošnju, štednju, investicije itd.

1. AGREGATNA PONUDA

Agregatna ponuda predstavlja količinu roba i usluga koju su proizvođači u jednoj ekonomiji spremni proizvesti i ponuditi pri datom nivou cena u određenom periodu pri čemu se najčešće uzima godina dana. Funkcija agregatne ponude pokazuje međuzavisnost ukupne proizvodnje i nivoa cena. Pri tome pretpostavljamo da se tehnički uslovi proizvodnje ne menjaju, da su cene proizvodnih faktora konstantne, da se ne menjaju kamate, očekivanja i tržišna struktura.
Znači funkcija agregatne ponude ostaje konstantna pod pretpostavkom ceteris paribus , pa promena bilo kog od navedenih faktora menja celokupnu funkciju agregatne ponude pomičući je ulevo ili udesno.
Agregatna ponuda pokazuje nivo ponude (proizvodnje) svih proizvoda i usluga neke privrede, a pri različitim nivoima cena.
Količina dobara koje je neka privreda u stanju proizvesti (AS-agregat supply) zavisi od količine faktora proizvodnje s kojom zemlja raspolaže. Odnosno, zavisi od veličine i kvaliteta dostupne tehnologije (A), količine kapitala s kojom privreda raspolaže (K), količine prirodnih resursa (N) i količine rada- brojnosti radno sposobnog stanovništva (L).
U nekim literaturama se navodi da agregatna ponuda zavisi od :
1. potencijalne proizvodnje
2. nivoa troškova.
Potencijalni proizvod predstavlja ukupnu količinu roba i usluga koju privreda može proizvesti korištenjem raspoloživih faktora proizvodnje uz stabilne cene. Pošto radna snaga predstavlja jedan od faktora, treba naglasiti da njegovo korišćenje ne podrazumeva „punu“ već „prirodnu“ stopu nezaposlenosti. Ukoliko je obim proizvodnje iznad potencijalnog proizvoda, dolazi do opšteg rasta nivoa cena što uslovljava porast ponuđene količine roba i usluga na tržištu