Međudelovanje fiskalne i monetarne politike na obaranje inflacije

UVOD

Cene nisu konstantne, one se u stvari menjaju. Šolja čaja u Londonu 1965. godine koštala je 5 penija, a 2001. godine jednu funtu i 10 penija. Vekna hleba je u Parizu 1965. godine koštala 40 santima, da bi 35 godina kasnije bila iznad 4 franka. Međutim kod inflacije se i ne radi o promeni cena čaja u Britaniji ili cena hleba u Francuskoj, već se radi o promeni opšteg nivoa cena; inflacijom su obuhvaćene sve cene u jednoj privredi. A i zarade su se menjale: bruto satnica u jednoj prosečnoj britanskoj fabrici 1965. godine iznosila je 0,48 funti, a 1999. godine više od 14 funti; francuski radnik je u istom periodu zarađivao 8,64 franka na sat, odnosno 1999. godine, nešto više od 158 franaka na sat. Deo rasta zarada odražava rast produktivnosti, ali veći deo rasta posledica je inflacije, tj. smanjenja kupovne moći samog novca.

Inflacija kao uporna savremena ekonomska bolest pojavljuje se u različitim oblicima i veličinama, što i uzrokuje prisustvo nesaglasja u vezi sa izvorima inflacije kod teoretičara koji se njome bave; ponekad se naglašava uloga monetarnih faktora, drugi put očekivanja ili se jednostavno ističu cene roba. Dinamizam ekonomskog života implementira i reakcije na eksterne uticaje i događaje, što još više usložnjava i onako kompleksan fenomen inflacije (otuda i brojne kontroverze u vezi sa njom). Savremeni uslovi funkcionisanja ekonomije pregnantni su visoko inercijalnom inflacijom, što će reći da inflacija nastoji da održi prvobitni nivo sve dok ne podlegne uticajima šokova od strane tražnje ili troškova (jedan primer iz američke ekonomije, kada su tokom 80-ih, cene stabilno rasle po stopi od 4% godišnje, čime je inflacija bila i očekivana od strane stanovništva, i samim tim ugrađena u odgovarajuće ugovore, sporazume, i institucije ). Prema tome, stopa inflacije koja je očekivana, a time i ugrađena u ugovore i neformalne sporazume, naziva se inercijalna ili očekivana stopa inflacije.

Za inflaciju se može reći da je ona pokazatelj stanja jednog privrednog sistema. Kao što porast čovekove temperature pokazuje da sa njegovim zdravljem nije sve u najboljem redu, tako je i inflacija pokazatelj “bolesti privrednog organizma”. Kao i sa temperaturom kod čoveka i kod inflacije je njen intenzitet pokazatelj ozbiljnosti tih poremećaja. Kao što i ekstremno visoka temperatura može imati fatalan ishod za čoveka, tako i rast cena koji pređe u hiperinflaciju, ima katastrofalne posledice koje dovode do sloma celokupnog privrednog, a posebno finansijskog sistema. Kada govorimo o efektima inflacije treba imati u vidu o kojem tipu inflacije se radi, njenom intenzitetu, dužini trajanja i slično. Postoji preovlađujući stav među ekonomskim teoretičarima da inflacija izaziva uglavnom negativne efekte na privredni i uopšte na društveni sistem, te da su ti negativni efekti veći ukoliko je inflacija većeg intenziteta i ukoliko duže traje. Istina, većina ekonomista ističe da blaga i kratkotrajna inflacija ima pozitivne efekte koji se ogledaju u podsticanju proizvodnje. Međutim, većina zemalja se susreće sa intenzivnijim tipovima inflacije. Ti tipovi inflacije uglavnom prouzrokuju negativne efekte, a koji imaju, pre svega, svoj ekonomski i socijalni aspekt.

Rad je komponovan iz četiri dela sa ciljem da ukaže na fenomen inflacije i njen poguban uticaj na privredu. Poseban akcenat stavljen je na mere fiskalne i monetarne politike i mogućnosti obaranja inflacije njihovim usaglašenim i sinhronizovanim delovanjem. Rad pristupa problemu inflacije sa teorijsko-empirijskog i stabilizacionog aspekta. U radu se daje pregled najznačajnijih teorija inflacije, ukazuje na specifične okolnosti u kojima ona nastaje, analizira institucionalni aspekt, troškovi i posledice kao i karakteristike i mere različitih stabilizacionih programa.

Struktura rada je sledeća: pored uvoda, rad sadrži četiri logički zaokružene celine, zaključak i pregled relevantne literature. Prvi deo rada predstavlja teorijski pristup inflaciji i on sadrži: definiciju inflacije, pregled osnovnih teorija inflacije, klasifikaciju inflacije prema kriterijumu intenziteta (niska, umerena, visoka, hronična i hiperinflacija) kao i analizu troškova i efekata inflacije. Drugi deo rada sadrži sintetički pristup stabilizacionoj politici, definiše mere i karakteristike ortodoksnih stabilizacionih programa, sa posebnim naglaskom na merama fiskalne i monetarne politike i njihovom sadejstvu u cilju obaranja inflacije. Treći deo je prikaz osnovnih karakteristika heterodoksnih programa za obaranje inflacije u okviru kojeg su posebno obrađeni:

• politika kontrole zarada,
• politika kontrole cena,
• izbor nominalnih sidara i
• politika deviznog kursa.

Četvrti deo rada odnosi se na monetarnu reformu i stabilizaciju i u njemu se ukazuje na pojam, značaj i tipove monetarnih reformi, ključne probleme i institucionalne pretpostavke vezane za njihov uspeh i neophodnost uvođenja i jačanja potpune nezavisnosti centralne banke, koja ima presudnu ulogu za trajnu stabilnost novca i cena u svim monetarnim reformama.