Milton Freidman

UVOD
Monetarizam, kao škola makroekonomske misli, javlja se krajem 40-ih i početkom 50- godina 20. vijeka sa značajnim radovima svog osnivača Miltona Fridmana. Sam pojam monetarizam je uveo Karl Bruner 1968. godine, iako je ova teorija nastala nešto ranije. Uz Kejnzijanizam i Novu klasičnu makroekonomiju, monetarizam spada među tri najuticajnije makroekonomske teorije 20. vijeka. U pogledu teorije, monetarizam predstavlja modernu verziju neoklasične ekonomske škole, jer se oslanja na kvantitativnu teoriju novca i ističe značaj monetarne politike. Smatra se da je monetarizam nastao kao odgovor, ili kako se u literaturi često označava, kontrarevolucija protiv kenzijanske makroekonomije i intervencionizma. U hronološkom smislu razlikujemo pet etapa u razvoju monetarizma:
1. Prva etapa tokom 50-ih godina kada je formulisana teorija permanentnog dohotka i teorije stabilne tražnje za novcem.
2. Druga etapa tokom 60-ih godina kada su se pojavili radovi o značaju i ulozi monetarne politike u monetarnoj istoriji SAD i model optimalne količine novca.
3. Treća etapa od 1967. godine kada je uslijedio napad na kejnzijanski koncept Filipsove krive (Alban William Phillips), uvođenjem prirodne stope nezaposlenosti i adaptivnih inflacionih očekivanja.
4. Četvrta etapa uslijedila je posle 1973. kada monetarizam počinje da dominira u akademskim institucijama na Zapadu, u monetarnim institucijama, i u ekonomskim programima konzervativnih stranaka i stranaka desnog centra.
5. Peta faza počinje krajem 60-ih i odvija se tokom 70-ih godina sa pojavom Nove klasične makroekonomije, koja se često naziva i Novi monetarizam.
Do porasta popularnosti monetarizma dolazi kada Kejnzijanska teorija nije bila u stanju da objasni ili riješi prividno kontradiktorne probleme – istovremeni porast nezaposlenosti i inflacije. Do ovoga dolazi usljed kolapsa Breton Vuds sistema 1972. i naftne krize iz 1973. godine. Tada je predsjednik SAD Džimi Karter postavio za predsednika Federalnih Rezervi Pola Volkera koji je za svoj primarni cilj postavio borbu protiv inflacije, a instrument je bila restrikcija ponude novca. Rezultat ovakve politike je bila najoštrija recesija poslijeratnog perioda, ali je sa druge strane postignuta željena stabilnost cijena.
Jedan od naznačajnijih začetnika ovog pravca jeste Milton Friedman. U daljem tekstu ću se baviti ovim teoretičarem, njegovim životom i njegovim ostvarenjem.
AKADEMSKA KARIJERA

POČETCI
Godine 1940., Friedman je prihvatio mjesto na univerzitetu Wisconsin-Madison, ali ga je napustio zbog neslaganja s fakultetom u pogledu angažmana SAD-a u Drugom svjetskom ratu. Friedman je smatrao da su Sjedinjene Države trebale ući u rat. Godine 1943., Friedman se pridružio Odjelu za ratna istraživanje na Univerzitetu Columbia (na čelu s W. Allenom Wallisom i Haroldom Hotellingom), gdje je proveo ostatak Drugog svjetskog rata radeći kao matematički statističar, s naglaskom na probleme dizajna oružja, vojne taktike, i metalurških eksperimenata.
Godine 1945, Friedman je podnio “Prihodi od neovisne stručne prakse” (koautorstvo s Kuznetsom i završeno godine 1940.) na Columbiju kao svoju doktorsku disertaciju. Univerzitet mu je dodijelilo titulu doktora nauke godine 1946. Friedman je proveo godinu 1945.-1946. držeći nastavu na Univerzitetu u Minnesoti ( gdje je bio zaposlen njegov prijatelj George Stigler). 12. februara 1945. godine, rođen je njegov sin, David D. Friedman.

UNIVERZITET ČIKAGO
Godine 1946., Friedman je prihvatio ponudu da predaje ekonomsku teoriju na Univerzitetu u Chicagu (radno mjesto je bilo otvoreno odlaskom njegovog bivšeg profesora Jacoba Vinera). Friedman će raditi za Univerzitet u Chicagu sljedećih 30 godina. Tamo je pridonio uspostavi intelektualne zajednice koja je proizvela niz nobelovaca, kolektivno poznate kao Chicago škola ekonomije.
U to vrijeme, Arthur F. Burns, koji je tada bio šef Nacionalnog zavoda za ekonomska istraživanja, zatražio da se ponovno zaposli u Zavodu. On je prihvatio poziv, i preuzeo odgovornost za istrage biroa o ulozi novca u poslovnom ciklusu. Kao rezultat toga, on je inicirao “radionica u novcu i bankarstvu” (“Chicago radionica”), koja je promovisala oživljavanje monetarnih studija. Tokom druge polovine 1940-tih, Friedman je započeo saradnju s Annom Schwartz, ekonomskom istoričarkom na zavodu, što će će za konačnicu imati objavljivanjem knjige u njihovom koautorstvu “Monetarna istorija SAD-a, 1867-1960″. 1963. godine