Modeli za razvoj u visokom obrazovanju

1. UVOD

Svjedoci smo pojave perioda u kojem dolazi do svakodnevnog značajnog povećanja broja visokoškolskih instituci. Time se stvara mbijent i prednosti i mana. Jasno je da veći broj visokoškolskih ustanova svakako doprinosi većem obrazovanju populacije i njenom prosvećivanju, a samim tim i razvoju ekonomije i kulture. Gledano iz drugog ugla, postoji izuzetno izražena opasnost od nekvaliteta «univerzitetskog proizvoda» ili diplomiranih studenata. Sada, poslije već dužeg perioda radikalnih izmjena u sistemu studiranja i na našim Univerzitetima, može se govoriti o rezultatima promjena i o kvalitetu ili nekvalitetu proizvoda našeg visokoobrazovnog sistema. Može se govoriti o tome kako skaliranje ocjena, tumačenje Gausov-e raspodjele, sistem bodovanja studenata i druge novine utiču na kvalitet krajnjeg proizvoda. Ove i druge novine u visokom obrazovanju u Crnoj Gori, donose značajne izmjene u navikama nastavnog kadra koji iz perioda apsolutnih autoriteta prelazi u jedan sasvim drugačiji, fleksibilni period kada treba određene barijere između studenata i profesora zamijeniti sa uslovima potpuno slobodnog protoka informacija i djelovanja na bazi povratne sprege.

Ukoliko govorimo o proizvodu u visokom obrazovanju, a to je diplomirani student i ako jednu visokoškolsku ustanovu posmatramo kao procesno modelirani sistem, da li je moguće govoriti održivosti takvog sistema koji u najboljim slučajevima koji se kod nas i danas javljaju ima 60-70 % uspjelih proizvoda (u najboljim slučajevima je tolika prolaznost na našim fakultetiima). Naravno u vezi sa tim može li se ukazati na nepovoljnu strukturu troškova kvaliteta odnosno cijeni koštanja nekvaliteta koji se dobija na našim visokoškolskim ustanovama. Ti i mnogi drugi elementi treba da budu predmet preispitivanja poboljšavanja kroz detaljnu analizu, korekciju i prevenciju.

Ovako definisane uslove u visokom obrazovanju prate i procesi preispitivanja i revidovanja najraznovrsnijih standarda kvaliteta i posebno izraženi procesi integracije više modela standarda u jedan sveobuhvatni sistem. Taj talas standardizacije i uopšte težnje za uspostavljanjem, praćenjem, razvijem i unapređenjem sistema kvaliteta u najraznovrsnijim oblastima nije izbjegao ni sistem visokog obrazovanja. I za univerzitetske cjeline i sisteme obrazovanja na njima, počinju da se razvijaju referencijali, mehanizmi i modeli za uspostavljanje sistema kvaliteta i njegovo dosledno sprovođenje, održavanje i unapređenje. Takođe, shodno terminologiji i aktivnostima na uspostavljanju poslovne izvrsnosti, i u visoko obrazovnim sistemima se razvijaju modeli za uspostavljanje poslovne izvrsnosti ili kako će se to navoditi u ovome radu  «izvrsnosti u visokom obrazovanju».  Paralelno sa razvojem referencijala za ovu oblast razvijaju se i mehanizmi akreditacije i mehanizmi koji garantuju povjerenje u doslednjost, efikasnost i efektivnost uspostvaljenog sistema kvaliteta. O osnovnim specifičnostima vezanim za sistem kvaliteta u visokom obrazovanju kao i o nekim konkretnim predlozima za implementaciju će se govoriti u sledećim tačkama ovoga rada.

 
2. STANDARDI I SMJERNICE ZA OBEZBJEĐENJE KVALITETA U OBLASTI EVROPSKOG VISOKOG OBRAZOVANJA

Sistem kvaliteta u visokom obrazovanju mora da bude takav da ispunjava široki dijapazon standarda. U tom smislu, kao i u drugim modelima sistema kvaliteta, može da se uspostavi sistem kvaliteta u skladu sa jednim ili više referencijala. U tom pravcu preporuke i iskustva su različita zavisno od zemlje, kulture, opredeljenja, potreba i slično. Pored određenog-ih izabranog referencijala, sistem kvaliteta u visokoobrazovnoj ustanovi mora da uzme u obzir i zahtjeve definisane nacionalnim zahtjevima za visoko obrazovanje i zahtjevima bolonskog procesa. U ovom dijelu su značajni i zahtjevi Međunarodne mreže agencija za obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja, Evropske mreže obezbjeđenja kvaliteta i drugo. Nivo do kojeg će neka visokoobrazovna ustanova izdići svoj sistem kvaliteta je svakako lična potreba, neophodnost, želja, opredeljenje itd. te institucije.

Projekat implementacije sistema kvaliteta u visokoobrazovnoj instituciji mora da bude sistematičan i planiran. U tom smislu je neophodno poći od definisanja misije i vizije kvaliteta i usvajanja politike kvaliteta.     U ovom dijelu je neophodno jasno postaviti ciljeve kvaliteta, postaviti prioritetet i opredijeliti se za jasnu definiciju i doživljaj kvaliteta.