Nastanak Evropske unije

UVOD

Potreba za uspostavljanjem unutrašnjeg mira u Evropi dovela je do jačanja zamisli o ujedinjenoj Evropi i do pojave organizovanog propagiranja te zamisli, pa čak i do udruživanja pokreta za ujedinjenje Evrope iz raznih zemalja. Međutim, tek sa sazrijevanjem političke svijesti, usled dva svjtska rata koja su donijelala velika razaranja i degradaciju dotadašnjih odnosa u svijetu uopšte, dolazi do ozbiljnijeg stava prema stvaranju jednog vida ujedinjenja u Evropi. Naravno, integrisanje evropskih država je proces koji je spor i nimalo jednostavan, te on i dalje traje mijenjajući svoj obim i značenje svake godine.

Ideja evropskog ujedinjenja nije novijeg datuma i ne vezuje se samo za drugu polovinu dvadesetog veka. Mnogo ranije su postojali razlozi za različite koncepcije o međusobnom povezivanju zapadnoevropskih zemalja. Ti razlozi su bili različite prirode: strateški, interesni, istorijski, itd.

 ISTORIJA EVROPSKOG UJEDINJENJA

Dvadesetih godina XX veka, nakon okončanja Prvog svjetskog rata ideja evropskog ujedinjenja dobila je jednu novu dimenziju. Naime, Evropa, iznurena dugotrajnim ratom, tražila je način da obezbijedi mir za duži period, i tako se javila ideja o stvaranju svjetske mirovne organizacije. Tako je osnovano Društvo naroda (Liga naroda) 1919. godine Pariskim ugovorima, a inicijator je bio američki predsednik Vudro Vilson (Woodrow Wilson), dobitnik Nobelove nagrade za mir. Osnovni zadatakDruštva, kao vojnog pakta za održanje novonastalog teritorijalnog poretka, bio je očuvanje mira, kolektivne bezbjednosti i nezavisnosti njegovih članica. Kako Društvo nije imalo efikasne instrumente da sprovede svoja načela, njegovo dejstvo više je imalo moralni nego stvarni efekat.Na zasjedanju Skupštine Lige naroda u Ženevi 5. septembra 1929. godine, francuski ministar spoljnih poslova i zagovornik ideje federalizovane evropske unije, Aristid Brijan (Aristide Briand) i njemački ministar Gustav Streseman (Gustav Stressemann) su predložili stvaranje Evropske unije.
Svoju pravu i ozbiljnu realizaciju ideja evropskog ujedinjenja dobija tek poslije Drugog svjetskog rata, odnosno krajem četrdesetih i početkom pedesetih godina XX veka. Naime, rat je ispraznio institucionalne veze koje su ranije postojale među zemljama i uklonio i ono malo međunarodnih ustanova i organizacija, a poslijeratno raspoloženje među političarima relevantnih zemalja bilo je da se, ne samo obnovi ono što je ranije postojalo, nego da se uspostave nove ustanove i programi. Period od 1945-1950 u razvoju Evropske unije odvija se dijelom u okolnostima začetka hladnog rata, kada raste velika politička i vojna napetost između Istoka i Zapada, tj. između Zapadne Evrope i Sjedinjenih Američkih Država s jedne strane, i SSSR-a i članica socijalčističkog bloka, na suprotnoj strani.
Velika Britanija, Francuska i zemlje Beneluksa su potpisale odbrambeni ugovor u Briselu 17. marta 1948. koji je podrazumijevao saradnju u ekonomskoj, socijalnoj i kulturnoj oblasti kao i saradnju u kolektivnoj odbrani protiv sovjetske opasnosti. Ovim ugovorom je stvoren petogodišnji sporazum poznat kao Zapadnoevropska unija (WEU- eng. West European Union), koja je bila prethodnik u formiranju NATO Alijanse (eng. North Antlantic Treaty Organization), osnovane 1949. godine potpisivanjem Atlanskog ugovora u Vašingtonu.
Evropska zajednica za ugalj I čelik je sledeci korak ka evropskoj integraciji osnovana 1951.godine kada su Francuska, Njemačka I zemlje BENELUX-a, a zatim I Italija organizovale jedinstveno tržište za ugalj i čelik.
Sledeći korak ka daljoj integraciji Evrope bio je potpisivanje tzv. „Rimskih ugovora” 25. marta 1957. godine u Rimu od strane šest država (Njemačka, Francuska, Italija, Belgija, Holandija i Luksemburg), kojima je osnovana Evropska ekonomska zajednica (EEZ, EEC – eng. European Economic Community), kao i Evropska zajednica za atomsku energiju (EURATOM- eng. European atomic energy community).
„Rimski ugovori”, kojima su predviđeni i zajednički organi odgovorni za sprovođenje gore pomenutih mjera, predstavljaju temelj skoro svim osnovnim ustanovama Evropske unije i većini zajedničkih politika koje će tek kasnije biti razvijene.
Tri zajednice – ECSC, EEZ i Euratom – formalno su se spojile 1. jula 1967. godine u jedinstvenu cjelinu poznatu kao Evropska zajednica (EZ, EC – eng. European Community).
Prvo proširenje sa šest na devet država članica dogodilo se 1973. (Danska, Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo), da bi se nakon toga 1981. priključila Grčka, te 1986. Španija i Portugal što predstavlja prvo proširenje na Mediteran.