Organizacija transportne službe

Uvod

Transport obuhvata samo prenos ljudi i robe. Transportno poslovanje privrednih orga¬nizacija odnosi se na transport robe. Transportno poslovanje preduzeća podrazumijeva dopremu, unutrašnji transport i otpremu robe. Doprema je transport nabavljene robe od mjesta preuzimanja od dobavljača do skladišta preduzeća. Unutrašnji transport obuhvata kretanje robe u okviru jed¬nog privrednog preduzeća.
U proizvodnim preduzećima se unutrašnji transport odnosi na: kretanje materijala u samom skladištu od momenta njegovog unošenja i smještaja, pa sve do iznošenja prilikom izdavanja iz skladišta, prenos materijala od skladišta do prvog radnog mjesta, prenos između radnih mjesta i pogona, prenos dovršene proizvodnje sa poslednjeg radnog mjesta u skladište gotovih proizvoda, kretanje gotovih proizvoda — unošenje, smještaj i iznošenje iz skladišta, prenos nedovršene proizvodnje i poluproizvoda na privremeno lagerovanje u međufazna skladišta, kretanje ambalaže, mašina i drugih oruđa za rad, otpadaka i dr. u granicama preduzeća. U trgovinskim preduzećima unutrašnjim transportom nazivamo: kretanje robe u okvirima skladišta, prodavnica i stovarišta, prenos robe iz skladišta u prodajna stovarišta, priručna skladišta prodavnica i same prodavnice. Otprema predstavlja transport prodate robe od mjesta lagerovanja do mjesta preuzimanja od strane kupca. Doprema i otprema robe predstavljaju spoljni transport pošto se odvi¬jaju na relacijama preduzeće — spoljni svet, dok je unutrašnji transport po¬java internog karaktera u samom preduzeću.
 

Zadaci transportne službe

Preduzeće mora imati svoj zaseban or¬gan koji se brine o transportu robe. Kod malih preduzeća se ovaj posao povjerava jednom licu, a transportom robe se bavi posebna organizaciona jedinica preduzeća koju zovemo transportnom službom.
Zadaci transportne službe su :

(1) Izrada godišnjeg plana transporta robe i operativnih planova za kraće vremenske periode.
(2) Izbor puta i načina transportne robe.
(3) Saradnja sa skladišnom službom preduzeća,
(4) Izdavanje naloga za rad sopstvenom voznom parku.
(5) Angažovanje tuđih usluga u transportu. Ovdje spada sklapanje ugovora o prevozu sa vozarima (železničkim transportnim preduzećima, preduzećima drumskog transporta, preduzećima rečnog i po¬morskog saobraćaja, odnosno njihovim agencijama, vazduhoplovnim pre¬duzećima i kompanijama, i dr.), kao i predaja robe istima na transport.
(6) Osiguranje robe na putu, sklapanjem ugovora o osiguranju sa odgovarajućim ustanovama.
(7) Zakupljivanje skladišnog prostora u javnim skladištima radi smještaja robe na putu koja čeka dalji transport.
(8) Povjeravanje cjelokupne brige o transportu robe špediterskim preduzećima putem sklapanja ugovora o angažovanju nji¬hovih usluga,
(9) Sastavljanje transportnih dokumenata.
(10) Preuzimanje robe od drugih prevoznika.
(11) Izrada naknadnih kalkulacija troškova transporta.
(12) Vođenje evidencije o radu sopstvenog voznog parka.
(13) Evidentiranje podataka o korišcenju tuđih usluga.
(14) Kontrola transportnih dokumenata i obračuna vozarine od strane transportnihpreduzeća.
(15) Nadzor nad radom sopstvene garaže i auto-radionice.

 
Organizacija transportne službe

Na spoljnu organizaciju transportne službe bitan uticaj imaju sledeći faktori: privredna djelatnost preduzeća, značaj koji ima trans¬portno poslovanje u okviru ukupnog poslovanja preduzeća, i veličina preduzeća. Najčešća organizaciona rešenja su:

• transportna služba kao zasebna organizaciona jedinica u okviru komercijalnog sektora preduzeća,
• transportna služba kao dio skladišne službe preduzeća, i
• transportna služba pripojena proizvodno-tehničkom sektoru preduzeća.

U velikim privrednim preduzećima koristi se prvo rešenje, dok je u manjim pre¬duzećima transport robe u nadležnost skladišne službe preduzeća. Za pripajanje transporta tehničkoj službi opravdanje se može naći jedino kada se radi o proizvodnom preduzeću sa razvijenim unutrašnjim transportom, pa se i doprema, odnosno otprema robe, ostavlja u nadležnosti pro¬izvodnog sektora. Ovo je naročito slučaj kada je organizacijom preduzeća i na¬bavna služba pripojena proizvodno-tehničkom sektoru. Unutrašnja organizacija transportne službe u prvom redu zavisi od toga da li se preduzeće u transportu služi sopstvenim, ili tuđim transportnim sred¬stvima kao i obim transportnog poslovanja. Ako preduzeće ima sopstveni vozni park, transportna služba se dijeli na dva odsjeka — administrativni i tehnički. Administrativni odsjek transportne službe ima zadatak da organizuje transport, da njime rukovodi i da izvršava sve zadatke transportne službe, sem tehničkog obezbjeđenja i izvršenja samog transporta, Tehnički odsjek transportne službe sačinjava osoblje koje upravlja transportnim sredstvima, njihovim održavanjem kao i osoblje koje obavlja fizičke poslove oko utovara i istovara transportnih sredstava.

Korišćenje sopstvenih transportnih sredstava

Za obavljanje spoljnjeg transporta, privredna preduzeća mogu formirati sopstveni vozni park a pri tome kao transportna koriste kamione. Pogodni su stoga što se izrađuju u raznim varijantama, pa zadovoljavaju specifične potrebe preduzeća (nosivost, specijalizovane funkcije), a pored toga omogućavaju brži transport, udobnu vožnju za osjetljivu robu, kao i direktan prevoz do odredišta bez usputnih pretovara robe.
Kod transporta robe sopstvenim vozilima vozač kamiona dobija za svaku vožnju van mjesta poseban Putni nalog za teretno vozilo . U ovaj nalog se unose sledeći podaci (slika 1): naziv i bliže oznake vozila, ime vozača, pomoćnika vozača, ili sprovodnika (pratioca) robe, naložena relacija vožnje (od — do i dužina u kilometrima), podaci o teretu u odlasku i povratku (vrsta robe, način pakovanja. broj koleta, težina i dr.), vrijeme polaska i povratka, podaci o tome kome se roba predaje i od koga se prima teret za vožnju u povratku, itd.
Vozač kamiona ili poseban sprovodnik robe nose prateća robna doku¬menta. To je obično skladišna Dostavnica ili Otpremnica u najmanje dva primjerka. Jedan primjerak se predaje primaocu robe, da bi mogao kontrolisati tačnost isporuke, a na drugom primalac ovjerava pijem isporuke, što vo¬začu služi kao dokaz o izvršenom zadatku prevoza, odnosno pratiocu robe kao dokaz o urednoj predaji robe.