Pravo na štrajk

1. UVOD
Tema mog seminarskog rada je „pravo na štrajk“.Svaki prosječan čovjek provede barem polovinu svog života radeći. Posao je ono čemu težimo, za što se školujemo, o čemu maštamo ili barem razmišljamo veći dio svog života. Kada taj dan konačno osvane, i mi započnemo naš radni vijek, shvatimo da je istina mnogo drugačija. Osnovne stvari vezane za to radno mjesto nisu nam po volji, pa se počinjemo buniti protiv malih plata, predugog radnog vremena, prekratkih godišnjih odmora. Dakle, šta nam preostaje? Jednostavno štrajk. Situacija naravno nije tako jednostavna. Iako su danas savremeni pravni i politički sistemi kao i radni odnosi nezamislivi bez prava na štrajk, ipak čitav niz pravnih pravila, kojima se reguliše taj institut, stvaraju situaciju koja se može shvatiti više kao ograničavanje nego kao promicanje i zaštita tog prava.
Uopšteno se štrajk može definisati kao industrijska akcija posloprimaca (zaposleni, radnika) koji prekidom rada pokušavaju iznuditi od poslodavca ili neke druge osobe određeni ustupak u vezi s njihovim zajedničkim interesima. Za razliku od štrajka, pravo na štrajk je pravo posloprimca, (radnika, zaposleni) da pod pravno utvrđenim uslovima (u pravilu zajedno s određenim brojem drugih posloprimaca) privremeno uskrati (suspenduje) izvršenje svoje osnovne obaveze iz radnog odnosa (obaveze ličnog obavljanja rada) kako bi time prisilio poslodavca ili neku drugu osobu da učini nešto radi promicanja zajedničkih interesa određene grupe posloprimaca.

-1-
2. HISTORIJSKI PREGLED RAZVOJA PRAVA NA ŠTRAJK

Štrajk kao sredstvo borbe za prava radnika počinje se javljati s industrijskom revolucijom. Međutim, jasno je, da odkada postoji organizirano obavljanje određenog posla, postoje i neki oblici izražavanja nezadovoljstva zaposlenika.
Promatrajući savremene radne odnose od vremena industrijalizacije do danas, u razvoju prava na štrajk mogu se razvrstati tri razdoblja:
• prvo razdoblje, karakteristično po kaznenopravnoj zabrani štrajka, započinje industrijskim odnosno građanskim revolucijama. U ovom razdoblju ne samo štrajk, već i ostale akcije radnika, smatrane su kaznenim djelima. Razlog ovakvog stava države prema štrajku proizilazi iz liberalnog kapitalizma tog doba, po kojem su te akcije protivne slobodnoj tržišnoj utakmici. Važno je napomenuti da je ideja zabrane štrajka bila usko povezana sa zabranom sindikalnog udruživanja. Ovo razdoblje trajalo je sve do druge polovice 19. stoljeća kada u većini država dolazi do napuštanja delikta udruživanja, a time i do liberalnijeg stava prema štrajku.
• naime, štrajk se smatrao jednim od načina povrede ugovora o radu ; stoga je poslodavac protiv štrajkaša mogao koristiti civilne sankcije, prvenstveno otpust, ali i odgovornost štrajkaša za štete uzrokovane akcijom. Neke se države i danas nalaze u ovom razdoblju (npr. Velika Britanija gdje radnici smiju organizovati štrajk, ali moraju biti svjesni moguće primjene sankcija protiv njih). Drugo razdoblje, odnosno razdoblje slobode štrajka, karakteristično je po obuzdavanju neposrednog zadiranja države u štrajk (sloboda štrajka zapravo je sloboda od državne kaznenopravne intervencije). Ipak, u ovom razdoblju nema potpune zaštite učesnika štrajka, jer oni nisu zaštićeni od građanskopravnih sankcija.