Promene II

Realni socijalizam je poredak koji je postojao u Evropi u periodu od 1918 – 1990 (do kraja 80ih)
Postojalo je više stanovišta o prirodi tog poretka:
1. Stanovište o tome da je to bilo društvo u kome su klasni odnosi ukinuti (to je značenje starije od 1918., i zastupao ga je i sam Marks);
2. Ovo stanovište su zastupali protagonisti (ideolozi) unutar samog sistema. Po njima, socijalizam je društvo u kome su ukinute neke bazične karakteristike klasnog tipa društva (ali nisu sve ukinute, neke su se zadržale). Postepeno se ukidaju klasne razlike, ali je osnovni uslov ispunjen: ukinuto je privatno vlasništvo;
3. Zapadna ideološka perspektiva: ono što postoji u SSSR i istočnoj Evropi je socijalizam shvaćen na Marksov način, samo što je njegova ključna karakteristika da se radi o nedemokratskom poretku u kome je ukinuta tržišna ekonomija i pluralistički politički sistem, i na osnovu toga uspostavljen totalitaran poredak, sistem lične vlasti – to je sistem koji vidno zaostaje za razvijenim kapitalističkim društvima;
4. Dosta retko stanovište koje kaže da je realni socijalizam poredak koji se razlikuje od svega navedenog: nema mnogo veze ni sa marksističkom teorijom, ni sa ideologijom samih protagonista, ni sa ideologijom zapada: sistem se kvalifikuje kao realni socijalizam kako bi se razlikovao od teorijskog socijalizma. Pojam realni socijalizam su kasnije prihvatili ideolozi u SSSR-u i drugim socijalističkim zemljama, s tim što su ga oni opisali kao teorijski socijalizam sa neophodnim praktičkim odstupanjima.

Stanovišta o načinu konstituisanja i reprodukcije sistema:
1. Osnova za legitimisanje poretka je Lenjinovo stanovište (o najslabijoj karici u kapitalističkom poretku).
Marks je smatrao da vlada istorijska nužnost koja dovodi do sloma kapitalizma, i da će se on urušiti tamo gde je najjači, gde su se njegove protivrečnosti najviše razvile (u njegovo vreme, to je bila V. Britanija). Ova očekivanja su bila neopravdana.
Pojavila se reinterpretacija ove ideje od strane Lenjina: kapitalizam postoji kao svetski sistem, globalni poredak (ne samo u Britaniji, SAD) – on se slama tamo gde je najslabiji, gde su protivrečnosti najzastupljenije.
Kada je I sv. rat izbio, on je za Lenjina bio signal epohalne krize kapitalizma.
Radnici su stali na stranu buržoazije (nisu bili orijentisani na promenu sistema), a Rusija je bila nesposobna da održi unutrašnji mir ili vodi rat, pa zbog ta dva boljševička partija treba da mobiliše nezadovoljstvo, slomi kapitalizam u toj zemlji, što će se proširiti dalje. On je dakle, trenutno, bio najslabiji u Rusiji zbog rata, bez obzira koliko je bio nerazvijen u Rusiji pre rata.