Savremena politika

KA DEFINISANJU POLITIČKE KULTURE: IRACIONALNO I RACIONALNO U KULTURE
Politička kultura služi da omogući orijentaciju ljdui i društvenih grupa u složenom političkom univerzumu. Političko-kulturne norme su sredstva koje jedno društvo poseduje relativno nezavisno od aktuelnih institucija, ideologija i indoktrinacija pa zbog toga mogu imati i pozitivan i negativan vrednosni predznak. U bogatom i razgranatom sistemu kulture, iracionalni i imaginarni faktori imaju barem jednaku važnost kao i oni strogo racionalni. Sfera racionalnog i iracionalnog ne isključuju jedna drugu, što se najbolje vidi u polju umetnosti. Svako umetničko delo predstavlja uzorno jedinstvo racionalnog i iracionalnog. U prilog važnosti iracionalnih faktora u kulturi stoji i nesporna činjenica žna koju je ukazivao Paskla tvrdeći da je krajnji uspeh razuma njegovo priznanje da postoji mnogo stvari koje ga prevazilaze. U prilog iracionalnosti stoji još jedna činjenica na koju upućuje Edgar Moren a to je da smisao našeg života izmiče racionalnosti. Jer se još nije rodila niti će se roditi neka storo racionalna disciplina koja će objasniti smisao života. Zato se smisao života i dalje mora tražiti izvan nauke, već u meta-fizikama, umetnosti, mitu, teologijama, stvaralaštvu. Za Karla Junga koji je u racionalizmu i doktrinizmu video bolesti našeg života, pristup ljudskoj psihi treba tražiti u mitologizovanju. Kolektivno iskustvo naroda koje se formiralo tokom političkog razvitka zapravo ima prevashodno mitski i simbolički karakter koji deluje po nekim svojim zakonitostima i može imati neželjene posledice u odnosu na namere političkih aktera.
Politička predstava koju o samima sebi gaje pojedini narodi najčešće je varljiva jer je idealizovana, ali ovu tvrdnju ne treba uzeti „zdravo za gotovo“ jer bi se onda približili fatalističkom tumačenju Šelinga po kome istorija ne određuje mitologiju već obratno. Političku kulturu čine zajednički politički duh i kolektivno pamćenje jedne političke zajednice. Most između političke memorije društva i postojećih političkih institucija uspostavlja se putem političke kulture koja je ujedno i kamen temeljac zasnivanja političke zajednice i osnovno sredstvo njenog očuvanja. Stara pravila političkog ponašanja su po Berku osnovni motiv ljudskog delovanja koji povezuje vrlinu čoveka i njegove običaje jer upravo kroz tradiciju čovekove dužnosti postaju sastavni deo njegove prirode. Politička kultura je oduvek bila i nešto više od puke tradicije. Kako ističe Fridrih „previše tradicije okoštava politički poredak, ali i premalo tradicije podriva i razara zajednicu i njen poredak“. Shavećna u smislu tradicionalizma politička kultura može biti u službi tiranije tj. velika smetnja nekim novim i naprednijim političkim vrednostima, posebno u demokratskim sistemima koji računaju na specifičnu pordršku emancipovanog građanstva kao temelju sospstvene legitimnosti. U kontekstu ovakvog određenja politička kultura predstavlja borbu između snaga inercije i dinamičkih političkih sila, što je naročito vidljivo u različitim kriznim situacijama i opsanostima, indukovanih od spolja ili iznutra. Tada na scenu stupa pozitivna funkcija onih najdubljih slojeva političke kulture, na primer političkog mita koji ukoliko unosi emancipatorski sadržaj pospešuje političku mobilizaciju građana i omogućuje njihovu pravilnu vrednosnu orijentaciju.

SAVREMENA ZNAČENJA I TIPOVI POLITIČKE KULTURE
Pojam političke kulture upotrebljava se u najmanje dva značenja – užem i širem. Prvo značenje podrazumeva smisao za toleranciju u političkim raspravama i sukobljavanjima. A šire značenje političke kulture je ustvari jedna novi teorijski koncept koji je poslednjih dencenija prisutan u literaturi. Prvi put je izraz politička kultura upotrebio Gabriel Almond u jednom članku 1956. On kaže da je politička kultura mreža individualnih orijentacija i stavova pripadnika društva prema političkom sistemu. Ove orijentacije uključuju: kognitivne orijentacije – znanje o političkim objektima, afektivne orijentacije – osećanje privženosti političkom sistemu, vrednosne orijentacije – sudovi i mnjenja o političkim objektima. Objekti ka kojima su usmerene političke orijentacije su politički sistemi u celini, struktura političkog sistema i akteri političkog sistema. Almond razlikuje tri osnovna tipa političke kulture: parohijalni, podanički i participativni. Parohijalni tip kulture odgovara onim društvima koja ne odvajaju politički sistem i političke funkcije od ostalih društvenih podsistema. Pipadnici društva o političkom sistemu znaju vrlo malo, dok je njihova privrženost sistemu i odanost bazirana na afektivnim stavovima. Ovakav tip političke kulture može se naći u centralizovanim afričkim plemenima i kraljevinama. Podaničku političku kulturu karakteriše svest o pojedinim političkim funkcijama države (vojska, porezi…) ali ne i jasno o sredstvima kojim bi mogli da ostvare sopstvene interese i utiču na vlast. Ovde svest o individui kao aktivnom učesniku političkog sistema nije razvijena pa se pripadnici društva poanašaju  kao podanici umesto da budu subjekti. Parcipativna politička kultura je najrazvijeniji oblik i nastaje u modernom društvu koje poznaje razvijene mreže stavova prema političkom sistemu. U ovom tipu političke kulture društvo je „ječe“ od politike, a sloboda i autonomija individue je glavni kriterijum za njeno vrdenosno ocenjivanje.