Sociologija rada sa osvrtom na radnu sredinu

Uvod

Rad je osnov i izvor kulture … razvoj i napredak kulture je moguć samo ako je ona stvaralačka, tj. samo ako motiviše čovjeka da bude subjekt akcije (autonoman i kritički usmeren prema vlastitoj dejlatnosti)

Rad kao večni uslov opstanka i samoostvarenja čovjeka i razvoja društva, kroz viševekovni misaono razvojni put, pedesetih godina dvadesetog veka dobio je svoje mesto u nauci o društvu kao sociologija rada i postala jedna od njenih najrazvijenijih disciplina.
Iz početne faze uobličavanja sociologije rada kao „industrijske sociologije“ (ili „socijalne industrije“) proizilazio je naglasak na sociološkom proučavanju „industrijskog rada“ (ili „rada u industriji“) kao dominantne forme rada u modernim društvima. Ta početna tradicija sačuvana je do današnjih dana, posebno u britanskoj i američkoj akademskoj zajednici, pa se mnogi kursevi u univerzitetskoj nastavi drže pod nazivom „industrijska sociologija“.

Rad

“Pauk obavlja radnje koje podsećaju na radnje Tkalca, i pčela posramljuje mnoge arhitekte konstrukcijom sopstvenih saća. Ali što razlikuje najgoreg arhitekta od najbolje pčele je ovo arhitekta gradi svoje delo u umu prije nego što ga podigne u zbilji. “- Karl Mark, Kapital, 1. poglavlje.
Karl Mark možda nije bio sociolog po profesiji, ali njegov lik je bio toliko velik da je postavio temelje i sociologije rada. Pojam ‘rad’ je bio štabni dio Markova dela. Mark je tvrdio da je u ljudskoj prirodi mijenjati prirodu i ovaj proces transformacije prirode naziva ‘radom’, a mogućnost za obavljanja rada naziva ‘snagom rada’. Za Marka, ovo je prirodna mogućnost za obavljanje fizičke aktivnosti, ali je intimno vezana uz ljudski um i maštu.
Vek i po kasnije pokazalo se da je Mark u mnogo čemu bio u krivom, ali dobre (bolje) definicije rada još uvijek nema.
“Rad je kreacija materijalnih dobara i usluga, koja mogu biti direktno konzumirana od strane radnika ili od strane nekoga drugoga. ”
Ovo je formalna definicija iz enciklopedije. Nažalost ni izbliza ne pokriva sve što pod ‘rad’ spada. Prepuštam čitaocu da se sam prisjeti bar nekih situacija u kojima je radio, a koje ne zadovoljavaju gornju definiciju. Ljudi rade otkad postoje – ali rad kao koncept je nov pojam. “Rad je dobro poznat eksperimentalno, ali slabo shvaćen konceptualno”
U predindustrijskim društvima radom su se smatrale samo definitivne akcije: rad poljoprivrednika, rad prodavca, rad preduzetnika i sl. Na taj način na rad je gledao i otac ekonomije, Adam Smith u svom djelu “Bogastvo nacija” .
Stotinu godina kasnije debate oko rada i njegove definicije narasle su do te mere da je nemački ekonomista Vilhelm Heinrich Riehl 1862. godine tvrdio da je riječ o “predefiniranoj riječi koja nosi toliko značenja da više naprosto nema značenja “.
Uprkos svim problemima, s prolaskom vremena, došlo se do zajedničkog dogovora u kome rad predstavljaju sve one aktivnosti koje se obavljaju na tržištu. Značenje koncepta postalo je samo-očito i istraživanja rada su se povukla iz teoretskih voda, a kompleksnost koncepta se svela na jednostavnu formulu:

rad = plaćeni rad