Uloga vazdušnog saobraćaja u razvoju turizma Srbije

UVOD

U prvom delu rada akcenat je pre svega na objasnjavanju istorijskog fenomena vazdušnog saobraćaja u Srbiji i uopšte u svetu , a drugom će se ukazati na opšte kategorije i obeležja u vazdušnom saobraćaju. Dok se u trećem delu najvise govori o razvoju avio-kompanija i aerodroma u Srbiji i njihov sveobuhvatan uticaj na turizam u našoj zemlji.

Istorijski razvoj vazdušnog saobraćaja
Istorija međunarodnog vazdušnog saobraćaja

Začeci razvoja modernog vazdušnog saobraćaja vezuju se za 1903. godinu i braću Rajt, koji su sa svojim avionom ‚‚Kittyhawk‚‚ ostvarili let teži od vazduha. Prave početke razvoja komercijalnog saobraćaja, ipak,treba tražiti u 1919. godini. Kada se u razmaku od par meseci otvara redovan vazdušni saobraćaj na više linija u Evropi. Putovanje avionom je u tom periodu predstavljalo privilegiju izuzetno bogatih, jer su troškovi leta bili izuzetno visoki, a kapacitet aviona veoma mali. Vazdušni saobraćaj proteklih decenija ostvaruje najdinamičniji razvoj od svih vidova transporta. Brzi razvoj ove grane zasnovan je prevashodno na snažnom zamahu naučno-tehničkog progresa i primeni njegovih rezultata za unapredjenje vazdušnih prevoznih kapaciteta. Brzi razvoj naučno-tehničkog progresa počivao je, u ukupnom dosadašnjem periodu, na ogromnim ulaganjima sredstava u unapredjenje vazdušne vojno-ratne tehnike, a dostignuća u tom domenu su brzo i jednostavno naišle na primenu i u civilnoj avijaciji. Završetak Prvog svetskog rata doveo je do nastajanja i uvodjenja ovog novog vida transporta, a nakon Drugog svetskog rata stvorili su se uslovi za veoma brz razvoj civilnog vazduhoplovstva. U početnim fazama razvoja avio-saobraćaj se obavljao na unutrašnjim linijama,dok se ubrzo proširio i na međunarodne linije,odnosno kontinentalni i interkontinentalni saobraćaj,kao i na svetske ture koje omogućavaju obilazak celog sveta uz kraća zadržavanja.Prvi komercijalni let obavljen je 1914.godine na relaciji St.Petersburg-Tampa u SAD, a prvi internacionalni let ostvarila je američka kompanija Pan Ameriken (Pan American) 1927.godine i to od Ki Vesta na Floridi, SAD, do Havane na Kubi. Prvi komercijalni mlaznjak ušao je u upotrebu 1952.godine na liniji London-Johanezburg, a već 1958.uveden je i boing 707. Prvi avion koji je bio dovoljno velik da bi putnički avionski saobraćaj učinio ekonomski isplativim bio je Douglas DC-3 sa mestima za 21-og putnika. Brz ritam tehničkog progresa i primena njegovih rezultata u drugoj polovini 20-og veka omogućili su usavršavanje svih performansi aviona, a posebno brzine, dužine i tovarne sposobnosti (kapaciteta). U ne toliko dugom periodu došlo je do uvodjenja više tehničko-tehnoloških generacija aviona. Do 1960-ih godina koriste se stalno unapređivani tipovi aviona sa brzinama od 250-450 km/h, nosivosti do 50 putnika i maksimalnim dometom od 3000 km. Tih godina otpočinje era mlazne avijacije, koja označava najveću tehnološku revoluciju u razvoju civilnog vazdušnog saobraćaja. Prva generacija aviona na mlazni pogon, među koje spadaju Boeing 707 i DC-8, ostvaruje brzine od 800-900km/h, sa mogućnošću jednovremenog prevoza 70 do 200 putnika. Krajem 60-ih godina dolazi do uvodjenja druge generacije ‚‚Džambo džet‚‚ širokotrupnih aviona sa maksimalnim kapacitetom od oko 500 sedišta, prosečnom brzinom od oko 900 km/h i produktivnošću od 360.000 pkm/h, medju kojima je sigurno najpoznatiji Boeing 747. Dužina dometa ovih aviona dozvoljava dostizanje bilo koje tačke u interkontinentalnim prevozima. Operativni troškovi prevoza smanjeni su za oko 1/3 u odnosu na prethodnu generaciju aviona. Supersonični avion tipa Concorde sa prosečnom brzinom od 2000 km/h,ali sa znatno manjim kapacitetom i znatno višim troškovima prevoza, se uvodi 1976.godine. Prvi let Concorda izveden je na liniji London-Bahrein. Concorde se povlači iz upotrebe 10. aprila 2003. godine zbog velikog opadanja broj putnika. Aprila 2005. godine počinje da se koristi Airbus A380, najveći putnički avion na svetu, sa prosečnom brzinom od 900 km/h i mogućnošću jednovremenog prevoza do 853 putnika. Najveći obim prevoza u redovnom medjunarodnom saobraćaju realizuje se u Evropi, a zatim u Aziji i Severnoj Americi. Najveći obim transportnog rada u domaćem saobraćaju realizuje se u SAD, a u medjunarodnom saobraćaju najznačajniji segmenti tržišta su Severna Amerika – Zapadna Evropa, Severna Amerika – Južna Amerika, a u novijem periodu posebno se dinamično razvija tržište u regionu Pacifika (Jugoistične Azije). Od ukupnog transportnog rada u svetskim okvirima Američki avio prevoznici realizuju preko 40 %.