Uncynula necatora – Pepelnica ograničavajući faktor u proizvodnji vinove loze

UVOD
Vinova loza (Vitis vinifera) je nežna biljčica, a održavanje vinograda je mukotrpan posao koji zahteva težak rad preko cele godine. Ciklus počinje zimi kada biljka miruje, a vrši se čišćenje i potkresivanje vinograda. Mlade sadnice se pre sadnje štite voskom, dok ne ojačaju. Od 19. veka kada je Phylloxera vastatrix opustošila europske vinograde, vinova loza se kalemi na američke vrste koje su otporne na ovu štetočinu. Phylloxera je i stigla iz Amerike, gde nije pravila nikakve probleme vinogradarima. Potkresivanje se vrši da vinova loza ne bi narasla previše jer proizvođači žele postići manju količinu, ali kvalitetu grozda uz jačinu i bogatstvo ukusa.
Vinova loza spada u red gajenih biljaka koje su veoma osetljive na biljne bolesti i štetočine. Posebnost plemenite loze, u odnosu na druge vrste roda Vitis je u tome što je ona osetljiva prema bolestima (plamenjači, pepelnici) i štetočinama (filokseri) koje su u Evropu prenete iz Amerike, dok su vrste loze poreklom iz Amerike, na te bolesti i štetočine, uglavnom otporne. Zaštita vinove loze u toku redovnog plodonošenja obuhvata zaštitu u toku mirovanja i zaštitu u toku vegetacije. U toku mirovanja zaštita se obavlja u cilju uništavanja štetnih insekata koji prezimljavaju pod korom višegodišnjeg stabla i lastara, a najčešće se javljaju lutke grožđanog moljca, grinje, štitaste vaši i grožđani savijač. Tretiranje se obavlja posle rezidbe na zrelo, pre kretanja vegetacije i to preparatima na bazi DNOC, tzv. „žutim uljima”. U toku vegetacije, zavisno od vremenskih uslova, uslova za pojavu bolesti i osetljivosti vinove loze u pojedinim fenofazama potrebno je izvršiti zaštitu od najopasnijih bolesti i štetočina.
1. ISTORIJA GAJENJA VINOVE LOZE

Uzgajanje vinove loze počelo je između Crnog i Kaspijskog mora. Odatle se loza širila u tri pravca: prema istoku do Indije, prema jugu do Palestine i Egipta i prema zapadu preko južnog dela Rusije do Balkanskog poluostrva. Morskim putevima na feničanskim brodovima stizala je i dalje – do obala Crnog, Sredozemnog i Jadranskog mora. Kultura vinove loze je stara, predpostavlja se da potiče od pre 9000 godina u Zakavkazju, Maloj Aziji, Iranu i u Mesopotamiji. Pouzdani podaci o kulturi vinove loze u Egiptu stari su oko 6000 godina što pokazuje egipatsko zidno slikarstvo u grobnicama faraona i u hramovima, a o tome govore i hijeroglifski tekstovi koji prikazuju postupke gajenja loze, berbu, preradu grozđa i čuvanje vina. Na neka Grčka ostrva vinogradarstvo je preneto iz Male Azije, a na Krit je dospelo iz Egipta još u bronzano doba. Grčko vinogradarstvo potiče iz Trakije odakle je mit o bogu vina, Dionisu. Stummer tvrdi da je kultura vinove loze u Italiji počela oko 1000 g. p.n.e. i da je mlađa od kulture loze na Balkanu. Rimljani su bili dobri vinogradari i vinari, spremali su dobra suva, desertna i aromatična vina. Oko 600 g. p.n. e. prema rimskom istoričaru Justinu, grčki iseljenici na jugu Francuske preneli su kulturu vinove loze u Galiju, pa je Cezar, osvojivši je 52. g. p.n.e. zatekao tamo razvijeno vinogradarstvo. Rimski car Domicijan (81-96. g.n.e.) naredio je da se iskrči polovina vinograda u Francuskoj i Španiji kako bi sprečio propadanje vinogradarstva u Italiji. Ta je naredba posle ukinuta, pa je iz Francuske kultura vinove loze prešla u Nemačku gde je vinogradarstvo je počelo da se razvija u I veku n.e. Na Balkan su kulturu vinove loze preneli Tračani iz Male Azije, a na obale Jadranskog mora Feničani i Grci. Rimljani su unapredili vinogradarstvo u našoj zemlji. Za vreme cara Proba (276-282. g.) zasađena je vinova loza na Fruškoj gori, Baranji i Mađarskoj. Sloveni su zatekli vinovu lozu na našem tlu, prihvatili i nastavili uzgajanje i širenje vinogradarstva.
U ranom srednjem veku vinogradarstvo se svuda brzo širilo, a glavna su mu središta bila mnogi manastiri. Vino je postalo uobičajeno piće svih slojeva naroda, vinom se ponegde plaćao i porez, a služilo je i za druge svrhe. Za vreme Turske vladavine u našim krajevima vinogradarstvo je stagniralo, a ponegde i nazadovalo. Posebno je pogođeno uzgajanje vinskih sorti i prerada grožđa u vino, jer je Turcima vera zabranjivala uživanje tog pića. Najveći procvat je postiglo u XVII i XVIII veku i na početku XIX. Od sredine XIX veka pretrpelo je velike štete zbog pojave novih bolesti prenesenih u Evropu iz Amerike. Tako se 1845. godine raširila pepelnica (oidijum) 1878. plemenjača (peronospora), a 1864. godine je najveću krizu vinogradarstva izazvala trsna vaš (filoksera) koja je od 1880. do 1920. godine opasno ugrožavala i opstanak vinove loze. Kriza je konačno rešena cepanjem vinove loze na neke američke vrste i njihove hibride kao podloge. To je bila tzv. prva obnova vinograda.
Druga obnova je počela nakon propadanja vinograda iz prve obnove, a to se desilo u raznim krajevima u periodu od 1920. do 1930. godine. Prilikom te obnove uvode se u kulturu nove sorte i podloge, a radovi se sve više racionaliziraju upotrebom mehaničke obrade i zaštite. U vinogradarskoj proizvodnji stalno se smenjuju razdoblja prosperiteta i kriznih godina. Te su krize pogotovu izražene za vreme većih ratova i nakon njih. Tada mnogi vinogradi propadaju zbog zapuštenosti i zbog promenjenih uslova života i rada.