Žaštita vazduha od zagađivanja

Uvod
Hiljadama godina su se čovjek i priroda skladno razvijali i napredovali. Priroda je pomagala čovjeku da opstane, nudila mu svoje bogatstvo i bila nesebična prema njemu. Ravnoteža je postojala vjekovima. U njegovoj skorijoj istoriji, zahvaljujući velikom napredku nauke i tehnike, u trci za napredkom i zaradom, čovek je zaboravio na prirodu. Ona nas poslednjih godina i sama opominje.
Atmosfera je smeša gasova i čestičnih materija koji se nalaze u kontinualnom kretanju oko Zemljine površine. Smeša gasovitih i čestičnih materija nastala je tokom dugog perioda formiranja atmosfere kroz različite biološke, geološke i atmosferske procese. Na početku razvoja civilizacije antropogeni uticaj na atmosferu je bio neznatan. Sa porastom broja ljudske populacije, povećanom upotrebom prirodnih resursa i sve većim tehnološkim razvojem, uticaj ljudi na atmosferu je značajan i kontinulan.
Nečistoća u vazduhu je bilo koja supstanca koja se prenosi ili reaguje sa komponentama čistog vazduha. Za nečistoću u vazduhu su uobičajeni nazivi: zagađenje i polutant (od engleske reči pollutant – stvar koja zagađuje). Zagađeni vazduh utiče na različite načine na zdravlje ljudi i čitav ekosistem. Atmosfera služi i kao sredstvo transporta zagađujućih materija do udaljenih lokacija i kao sredstvo zagađenja kopna i vode. Prijemnici zagađenja mogu da budu ljudi, biljke, životinje ali i materijali, građevine, kulturni spomenici, koji zbog povećanog zagađenja vazduha bivaju oštećeni. Nivo koncentracije zagađujućih materija utvrđuje se mjerenjem.
Cilj kontrole kvaliteta vazduha je zaštita zdravlja ljudi, odnosno, utvrđivanje izvora zagađenja, utvrđivanje stepena zagađenja, utvrđivanje kretanja zagađenosti vazduha u toku godine, procjena opterećenosti pojedinih lokacija, utvrđivanje kritičnih situacija u cilju upozorenja javnosti, utvrđivanje mjera zaštite.
1. Transport zagađujučih materija

Atmosferski, odnosno, meteorološki uslovi utiču na raspodelu zagađivača posle njihove emisije, bilo da se radi o njihovoj difuziji ili prenošenju sa jednog prostora u drugi što pomaže i njihovom razblaženju u vazduhu. Tako transport i distribucija (raspodela) zagađivača u vazduhu zavisi direktno od meteoroloških uslova: od smjera, intenziteta i dužine kretanja vjetra, a od istih uslova zavisi i smjer kretanja zagađivača i njihova raspodela u lokalnom i globalnom obimu. Takođe, njihovim ispiranjem iz atmosfere pomoću padavina, smanjuje se njihova koncentracija u atmosferi.
Transmisija, latinska reč transmissio, prenošenje ili isporučivanje. Aerozagađenje izpušteno iz emitera zagađenja, prenosi se kroz atmosferu do receptora.

2. Vjetrovi

Razlika pritisaka na pojedinim mjestima na Zemlji uslovljava vazdušna strujanja, tj. vjetrove. Vjetrovi nose vlagu i grupišu je u oblake. Oni mogu biti suvi, vrući ili hladni. Vjetrovi duvaju određenim pravcima u određenim djelovima svijeta. Strujanja vazduha kao što je npr. vetar, samo su jedan od faktora koji utiču na rasprašivanje vazdušnih nečistoća.
Vjetar je agens kojim se vrši transport čestica. Transportom čestica se smatra premještanje čestica od mjesta erozije do mesta depozicije, odnosno, mjesta odlaganja, koji se naziva akumulacija. Takođe, jednom nataloženi materijal može biti ponovo pokrenut do novog mjesta akumulacije. Taloženjem čestica nastaju akumulacije. Tipičan oblik akumulacije u eolskom procesu jeste pojavni oblik koji se naziva dina. U slučaju pojave vjetrova velike snage pokreće se velika masa pjeska koja se suspenduje u vazduhu a ova pojava se naziva pješčana oluja (ovo je meteorološki oblik) a opadanjem snage vjetra vrši se ponovna akumulacija.