Žene o kojima bh.društvo ne priča – Djeca mržnje

1. UVOD
Ne postoje zvanični, provjereni podaci o tačnom broju silovanih žena i muškaraca tokom rata 1992-1995; Međutim, u različitim izvještajima i dokumentima procjenjuje se da je taj broj negdje između 20,000 i 50,000 .
Prvi slučajevi javnog progovaranja o seksualnom nasilju u ratu su bili izuzetno bitni i doprinijeli su:
• unaprijeđenju međunarodnog krivičnog prava – zahvaljujući svjedočenjima žena iz BiH po prvi put u historiji silovanje i drugi oblici seksualnog nasilja su posmatrani kao ratni zločini, zločini protiv čovječnosti ili genocid;
• unaprijeđenju domaćeg zakonodavstva po pitanju socio-ekonomskih prava – prvi zakonski status žrtve rata ikada dobiven po osnovu seksualnog zlostavljanja u ratu je dobiven u FBiH;
• podsticanju i ohrabrivanju drugih preživjelih žrtava da progovore;
• pokretanju pitanja vezanih za njihovu rehabilitaciju, rehabilitaciju porodice i zajednice, te drugih ekonomskih i socijalnih potreba;
• davanju legitimiteta i važnosti potrebe pružanja psihosocijalne podrške traumatiziranim žrtvama.
Okupljanje preživjelih žrtava u udruženja je u početku išlo teško, s obzirom na stigmu,
ali prvo udruženje žrtava koje se formiralo imalo je za cilj krivično kažnjavanje
počinilaca s obzirom na mali broj procesuiranih predmeta ratnih zločina seksualnog
nasilja. U posljednje vrijeme udruženja preživjelih žrtava seksualnog nasilja koja se
formiraju se većinom formiraju oko pitanja ekonomskih i socijalnih prava. Odmah
poslije rata, pa čak i u ratu, bilo je više prostora za javno progovaranja.

Kako je vrijeme odmicalo bh. društvo je ostalo prazno i neemotivno prema počinjenim zločinima, posebno kada je u pitanju seksualno nasilje.
Tokom rata nevladine organizacije su u nedostatku adekvatnog odgovora od strane
državnih institucija (zbog nedostatka materijalnih, edukacijskih i drugih resursa) počele
djelovati u domenu zdravstvene i psihosocijalne zaštite. Sa završetkom rata korisnice
usluga nevladinih organizacija su se raselile diljem BiH, ali je potreba za podrškom
ostala, te su NVO, i dalje u nedostatku preuzimanja odgovornosti od strane institucija,
počele djelovati terenski. S obzirom na veliki broj preživjelih žrtava terenski rad
nevladinih organizacija je nedovoljan vid podrške i zahtjeva sistematski angažman svih relevantnih institucija. Danas većina žena preživjelih žrtava seksualnog nasilja ima teške
zdravstvene i psihološke probleme što zahtjeva razvijene kapacitete i posebnu
senzibiliziranost zdravstvenog i socijalnog sektora. U BiH danas ti kapaciteti i
senzibiliziranost ne postoje u dovoljnoj mjeri, pristup uslugama je nejednak i preživjele
žrtve koje žive u većim centrima, odnosno gradovima, imaju bolji pristup servisima
podrške nego u drugim djelovima zemlje.
Preuzimanje odgovornosti od strane NVO za pružanje zdravstvene i psiho-socijalne
zaštite je u mnogome otežalo rad NVO što zbog obima posla, što zbog dodatne uloge koju
su preuzeli, tj. uloge pružaoca zdravstvenih i psihosocijalnih servisa u mnogim
domenima gdje krajnja odgovornost leži na državnim institucijama. Nedostatka i/ili
nedovoljna institucionalna podrška od strane vladinih institucija otežava stvaranje
kontinuiteta u radu sa preživjelim žrtvama. Nadalje, zbog manjka sredstava za ove
svrhe, i projektnog pristupa donatora, unutar nevladinog sektora dolazi i do međusobne
konkurencije, nejasno definisanih područja djelovanja i preklapanja u radu.