Akcionarsko društvo

 UVOD

Prvi oblici akcionarskih društava pojavili su se još krajem XVI i početkom XVII veka. Motivi za nastanak ovog oblika društva bili su prvenstveno ekonomske prirode. Akcionarsko društvo je prvi put kreirano 1867. godine radi prikupljanja sredstava od pravnih i od fizičkih lica, kako bi se obezbedio trgovinski, industrijski i finansijski kapital neophodan za veće poduhvate.
Za akcionarsko društvo se može reći da je tvorevina modernog doba. Najveću ekspanziju je doživelo u XX veku, kada su do izražaja došle njegove prednosti i ekonomska superiornost nad svim drugim oblicima privrednih društava.
Akcionarsko društvo u zemljama sa razvijenim tržištem nastalo je razvojem krupne robne privrede. Prvi zakoni o akcionarskim društvima doneti su krajem XIX veka. U našem sistemu, posle Drugog svetskog rata, ovo društvo je prvi put uvedeno kao deoničko društvo, Zakonom o preduzećima iz 1988. godine, a pod nazivom akcionarsko društvo, Zakonom o preduzećima iz 1996. godine, sa većim brojem odredaba (144 člana). Danas je regulisano Zakonom o privrednim društvima.
Razvoj akcionarskog društva može se sagledati kroz tri faze. U prvoj, je ono instrument liberalnog kapitalizma u kojoj sa lakoćom funkcioniše. Druga faza započinje državnom intervencijom u privredi, povećavanjem imperativnih normi, koje čvrsto postavljaju status akcionarskog društva, kako bi se izbegla zloupotreba većinskog članstva, zaštitila manjina u društvu, i državi omogućilo da u eri nacionalizacije privatnog sektora postane jedini član akcionarskog društva.
Danas akcionarsko društvo prolazi kroz svoju treću fazu, kao organizacija otvorena za mnoga preduzeća u svetu, i osnovni je subjekt povezivanja sa drugim privrednim subjektima.
 

 
1. Pojam akcionarskog društva

Akcionarsko društvo se u uporednom pravu naziva različito: la societe anonyme ili societe par actions – u francuskom pravu; company limited by shares ili company limited by guarantee, joint stock company – u britanskom pravu; (joint stock) corporation – u američkom pravu; Aktienge-sellschaft – u nemačkom pravu; deoničko društvo – u hrvatskom pravu; a u srpskom Trgovačkom zakoniku iz 1860. godine nazivano je bezimeni ortakluk itd.
Akcionarsko društvo je privredno društvo koje osniva jedno ili više pravnih i/ili fizičkih lica u svojstvu akcionara radi obavljanja određene delatnosti, pod zajedničkim poslovnim imenom, čiji je osnovni kapital utvrđen i podeljen na akcije određene nominalne vrednosti.
U pravnoj teoriji akcionarsko društvo je udruženje više lica koja učestvuju svojim ulozima u osnovnom kapitalu koji je podeljen na akcije, kojim društvo odgovara za svoje obaveze, dok članovi ne odgovaraju, već samo snose rizik do visine unetog uloga.
Akcionarsko društvo je društvo kapitala koje sredstva za osnivanje i poslovanje pribavlja izdavanjem (emitovanjem) akcija. Ono je istovremeno udruženje kapitala i članova, koji pod zajedničkim poslovnim imenom, obavljaju privrednu delatnost i posluju sa namerom da steknu dobit.
Ulog u akcionarsko društvo u zamenu za izdavanje akcija može biti u novcu ili u stvarima i pravima, a ne u radu i uslugama društvu, bilo da su izvršeni ili budući. Izuzetno, nenovčani ulog u zatvoreno akcionarsko društvo može biti u izvršenom radu ili u uslugama društvu ako je to određeno osnivačkim aktom.
Ugovoreni ulozi koji se unose u novcu uplaćuju se do registracije društva i to najmanje 50% nominalne vrednosti upisanih akcija, odnosno 50% računovodstvene vrednosti kod akcija bez nominalne vrednosti, a ostatak se uplaćuje u roku od dve godine od dana registracije društva.
Ako se akcije ili druge hartije od vrednosti stiču unošenjem stvari i prava, njihovo plaćanje se vrši unošenjem tih stvari i prava u imovinu društva najkasnije u roku od dve godine od dana registracije društva.