Ekspertni sistemi

Uvod

Odavno postoji želja (,,sveti gral”) da se napravi mašina koja bi bila sposobna da obavlja posao koji zahtjeva intelektualne sposobnosti čovjeka, npr. da igra šah (Charles Babbage, 1834. konstruiše mehaničku ,,analitičku mašinu” koja računa i štampa neke matematičke proračune, imao je namjeru da napravi i mašinu za igranje šaha). Tek napretkom informatičke tehnologije od sredine 20. vjeka taj san postaje ostvariv.

Nekoliko istraživača na Dartmut koledžu 1956. g. (Dartmouth College, USA) učestvuje u konferenciji koji organizuje McCarthy na temu VI (koji je prvi predložio upravo taj naziv za tu oblast, a poznat je i kao otac LISP-a). Pored pregleda postojećih dostignuća u oblasti automatskih dokazivača teorema i programskih jezika, raspravlja se i o mogućnosti razvoja računara koji bi bio u stanju da simulira ljudsko razmišljanje. Ovo okupljanje istraživača označava rođenje vještačke inteligencije kao oblasti računarstva.
Pod ekspertnim sistemima podrazumeva se uspostavljanje unutar računara dela veštine nekog eksperta koji se bazira na znanju i u takvom obliku da sistem može da ponudi inteligentan savet ili da preuzme inteligentnu odluku o funkciji koja je u postupku. Ekspertni sistem poseduje i karakteristiku da na zahtev verifikuje svoju liniju rezonovanja, tako da direktno obaveštava korisnika koji postavlja pitanje.
Drugim rečima, ekspertni sistem je inteligentni računarski program koji koristi znanje i postupke zaključivanja u procesu rešavanja problema, i to takvih problema za čije je rešavanje potreban visok stepen stručnosti i iskustva iz domena kome se ekspertni sistem obraća. Naziv ekspertni upravo potiče odatle što se ovi sistemi ponašaju kao vrhunski stručnjaci (engl. expert) na svom području. Njegovu osnovu čini poseban softver koji modelira one elemente čovekovog rešavanja problema za koje se smatra da čine čovekovu inteligenciju: zaključivanje, prosuđivanje, odlučivanje na osnovu nepouzdanih i nepotpunih informacija i tumačenje svog ponašanja.
1. Ekspertni sistemi

1.1. Definicija i kratka istorija
.
Vještačka inteligencija bilježi prve uspjehe akademske prirode kao što su prvi program za igranje šaha (Shannonn, 1955) ili dama (Samuel, 1963), automatsko dokazivanje teorema (,,Logic Theorist”, Simon i Newell, 1972), kao i ambiciozan pokušaj ostvarivanja opšteg sistema za rješavanje problema GPS(General Problem Solver – Newell, 1960) baziran na traženju razlika i operatora između ciljnog i trenutnog stanja u bazi činjenica i operatora koji se pokazao ipak slabim za složenije probleme. Vještačka inteligencija je nakon početnih uspjeha i popularnosti došla u krizu početkom sedamdesetih godina 20. vjeka (Lajthilov preterano kritičan izvještaj 1971.) kada je shvćeno da nisu dovoljni algoritmi pretraživanja i simbolički programski jezici sa simboličkom reprezentacijom (baze) znanja da bi se riješili kompleksniji problemi (čuveni primjer prevođenja sa jednog prirodnog jezika na drugi i nazad, tj. da za automasko prevođenje nije dovoljna samo sintaksna analiza i riječnik – Dreyfys, 1972. i Lighthill 1973). Prvi uspješni ekspertni sistemi kao što je to bio DENDRAL označili su izlazak iz te krize.