Finansije

***FINANSIJE***

1. Pojam finansija
Sam pojam finansije ima dugu tradiciju i historiju i vodi porijeklo od latinskog izraza “finato” odnosno “finantio pecuniaria” koji se upotrebljavao da se obiljezi placanje. U savremenim tokovima pojam finansije se najranije javlja u Francuskoj u 15. st i oznacavao je drzavni prihod, drzavnu ekonomiju te kasnije se pojavljuje i u drugim evropskim zemljama i dobija siri spektar znacenja. Finansije,kao slozena oblast obuhvata 5 glavnih podrucja koja prema sirini i specificnosti cine posebne nastavno naucne discipline:
– monetarne finansije
– javne finansije
– finansijska trzista i institucije
– medjunarodne finansije
– bankarstvo
Javne finansije kao dio finansija predstavljaju prvoshodno ekonomsku disciplinu koja izucava finansijsku djelatnost drzave i drugih pravnih lica javnog prava-javnopravnih kolektiva kojima je zakon povjerio da vrse takvu djelatnost.

2. Razvoj finansija i finansijske nauke
Zavisno od historijskog trenutka i prostora u kome je funkcionisao pojam finansije primao je razlicite sadrzaje. Pojam finansije se upotrebljavao u uzem i sirem znacenju. U uzem znacenju finansije obuhvataju drzavne, odnosno javne prihode, budzet i javne kredite. Ovakvo tumacenje pojma prvi put se pojavilo u Francuskoj a zatim se prosirilo i na druge zemlje. Za finansije u uzem smislu cesto se upotrebljava izraz javne ili drzavne finansije. U sirem znacenju, pojam finansije obuhvata izucavanje novca, kredita i bankarstva. Finansije koje imaju za predmet ovo drugo sire znacenje obicno se nazivaju monetarno- kreditnim finansijama.
27 tr knjiga samo procitat.

3. Novac
Novac se definise kao specificna roba, koja se u razvoju robne proizvodnje izdvojila i trajno vrisi ulogu opsteg ekvivalenta.

4. Buzdet
Na nastanak budzeta direktno su uticali:
– razvitak novcane privrede
– postojanje centralizovane i organizovane centralne drzavne uprave
– napredak u tehnici knjigovodstva i racunovodstva.

5. Ukratko o Miltonu Friedmanu
Milton Friedman je najznacajniji makroekonomista 20 vijeka i utemeljivac monetarizma. Rodjen je 1912 g. Bio je profesor na univerzitetu u Cikagu i osoba koja je svojim mnogobrojni radovima omogucila nastanak nove skole i jacanje njene pozicije. Uz Johna Mavnarda, Kejnsa, Friedman je nesumnjivo najznacajniji i najuticajniji makroekonomista 20 vijeka. Zalagao se da moc vlade bude ogranicena, isticao da prevelika drzavna intervencija svakako nije produktivna, da je slobodna trzisna konkurencija djelotvornija od drzavne intervencije, isticao prednosti privatne svojine. Uveo je koncept permanentnog dohotka.
Osnovna nacela za koja se zalagao su:
– vlada treba da bude ograncena na zastitu unutrasnje i spoljne bezbjednosti i spoljne bezbjednosti, zastitu zakona, ugovora privatne svojine i konkrentskog trzista
– moc vlade treba da bude disperzovana i decentralizovana, jer iskustvo pokazuje da vlada koja ima preveliku moc moze da cini i losa, a ne samo dobra djela
– ekonomske slobode, konkurentsko trziste i privatna su preduslovi politicke slobode
– Smithova ” nevidljiva ruka” efikasnija je od.drzavne intervencije
– prekomierna drzavna intervencija, prenaglasena fiskalna politika i znacajna socijalna pomoc siromasnima kontra produktivni su jer slabe privatnu incjativu i dovode do neoptimalne alokacije ogranicenih resursa
– privatni sektor je po prirodi stabilan, a vlada treba da kontrolise ponudu novca i da se u ekonomskoj politici opredjeli za cvrsta pravila.

6. Zadatak javnih finansija
je obrazovanje i upotreba drzavnih novcanih resursa. U tradicionalne zadatke mozemo ubrojati finansiranje administracije, bezbijednosti, pravosudja, armije i diplomatije. Sto se tice fiskalne politike i novog, modernog koncepta on se zapravo radja sa dolaskom Keynes- a tridesetih godina 20 stoljeca. Fiskalna politika je savremena finansijska politika koja sadrzi komponentu socijalno- ekonomske politike i koja se provodi upravljanjem javnim finansijskim sredstvima, mjerama restriktivne ili ekspanzivne fiskalne politike. Povezana je sa ekonomsko- politickom i socijalno- politickom dimenzijom, te trajno gubi “neutralnost” u dejstvu na proces reprodukcije.
7. J.M. Keynes, teoreticar drzavnog kapitalizma, formira svoje vidjenje u vremenu izuzetnih ekonomskih teskoca, velike ekonomske krize, depresije i nezaposlenosti koju je smatrao ne slucajnom pojavom. U Keynesovom sistemu dvije osnovne velicine su nacionalni dohodak i zaposlenost koje su po njemu zavisno promjenjive velicine, dok su sklonost ka potrosnji, granicna efikasnost kapitala i kamatna stopa nezavisnopromjenljive veličine. Tvorac je mehanizma moderne, „aktivne“ fiskalne politike. To je teorija i politika koja putem javnih prihoda vrši uticaj na štednju kao i putem rashoda i posebno drzavnih investicija finansiranih javnim ili drzavnim zajmovima vrši uticaj na ukupnu tražnju tj „ stimulaciju potrošnje“. Jedno od temeljno postavljenih pitanja je bilo kako riješiti iznos novčane akumulacije koji smanjuje potrošnju, a koji nije apsorbovan novim investicijama. S tog stanovišta, razmatra i politiku budžetske ravnoteže koju Keynes kritikuje kao pristup.

8. 3 bitne funkcije fiskalne politike su:
– Alokacijska funkcija ima zadatak da na optimalan način usmjeri javna novčana sredstva na segment koji podrazumijeva zadovoljenje potreba društva u cjelini tj. opstih potreba.
– Distributivna funkcija fiskalne politike se odnosi na preraspodjelu dohotka između ostvarenog dohotka pojedinca, preraspodjelu dohotka među pojedinim sektorima ekonomije ili pak među pojedinim regijama unutar određene administrativne jedinice.
– Stabilizacijska funkcija fiskalne politike se javlja u slučajevima određenih ekonomskih neravnoteža gdje je onda potrebna intervencija mjera ekonomske politike.

9. Razvoj novčanog sistema
Monetarni sistem predstavlja podsistem privrednog sistema u okviru kojeg se reguliraju pravila ponašanja, i to: sistem važenja(valute), sistem i instrumenti plaćanja, novčane institucije. S toga je važno poznavanje predmeta izučavanja monetarne teorije, pojavnih oblika novca, novčanog sistema, platnog sistema i opštih pitanja koja su vezana za stabilnosti novca i funkcije bankarskog sistema i instrumente monetarno-kreditne politike. Prostup izučavanju monetarno kreditne politike zasniva se na izučavanju novčane cirkulacije, gdje se u središte stavlja novac kao cirkulirajuća kupovna moć.
Monetarna teorija istražuje:
– povezanost monetarno-kreditne politike i promjene novčane mase
– povezanost novčane mase i efektivne tražnje roba i usluga
– povezanost tražnje i obima proizvodnje, zaposlenosti i dohotka
– povezanost novca, dohotka i kamatnih stopa
– povezanost novca sa finansiranjem javnog sektora.

10. Historijski put razvoja novca
Savremeni novac je složena ekonomska kategorija koja obuhvata novcane oblike u njihovoj dinamici i njihovom uticaju na privredne kategorije. Novac je stariji od države. Razliciti pojavni oblici novca bili su obiljezje perioda i regiona. Tako npr.pojavni oblici robnog novca bili su zitarice-egipat, jelenska koza- kina, urme-oaza, kikiriki – niger, zrno bibera-peru, svila-kina, so-etiopija i mnoge druge kao sto su skoljke, krzno zivotinja, stoka i sl. Prvi novcani oblici u srebru pojavili su se u kini. Kovanice su bile napredak, jer su predstavljale premjereno parce metala na koji je bio utisnut zig. Na ovaj nacin trgovina je bila jednostavnija.
11. Uslov postojanja papirnig novca
je prihvatljivost pri razmjeni roba i usluga. Prihvacajuci valute i cekove pojedinac vjeruje da ce biti u mogucnosti razmjeniti iste za drugu robu i usluge.