Međunarodni ekonomski odnosi

Međunarodni ekonomski odnosi

Međunarodni ekonomski odnosi proučavaju ekonomske odnose između organizovanih zajednica i njihovih elemenata, preko granica nacionalne ekonomije. Centralno pitanje koje se postavlja je do koje se mere može obezbediti ostvarivanje ključnih vrednosti, ciljeva kao što su red, poredak, bezbednost, sigurnost, javna dobra u okviru međunarodnog sistema društva i zajednice koja su zasnovana na nadnacionalnoj državnoj ili kvazi državnoj strukturi.
POJAM: Međunarodni ekonomski odnosi su društveni odnosi koji stvaraju vrednost, u formi roba, usluga, razmene, potrošnje, štednje, investicija. MEO = Ukupni spoljnoekonomski odnosi svih transnacionalnih subjekata!
Međunarodni ekonomski odnosi su povezani sa drugim naukama kao što su: međunarodni politički odnosi, pravo, sociologija, kultura, istorija…Kao praksa, postoje od kada se teritorijalno razgraničavaju totalna društva, a kao nauka se naročito razvijaju od sredine 19-og veka. Osnovne oblasti Međunarodnih ekonomskih odnosa su međunarodni trgovinski odnosi (kretanje roba i usluga); međunarodni finansijski odnosi (kretanje kapitala); međunarodni monetarni odnosi (međunarodna plaćanja).

Tendencije u svetskoj privredi i trgovini (osnovna pitanja od 1-8).

Razvijene zemlje su ostvarile nakon Drugog svetskog rata relativno visoke stope rasta privrede i proširenje spoljne trgovine. Zemlje u razvoju su sve više zaostajale u svom razvoju. Dakle dolazi do ubrzavanja stopa rasta odnosno do skraćivanja vremena koje je neophodno da bi se udvostručilo ekonomsko bragostanje, svetska trgovina beleži rast ali je taj rast neravnomerno raspodeljen između razvijenih i nerazvijenih zemalja (krajem devedesetih godina dvadesetog veka prosecan bruto nacionalni proizvod po stanovniku između razvijenih i nerazvijenih zemalja bio je u srazmeri 21:1)
Raste značaj tehnike i tehnologije usled njihovog razvoja, raste proizvodnja i izvoz. Međutim treba napomenuti da je preko 70 procenata svetskog robnog izvoza ostvaruju razvijene zemlje i to da preko ¾ njihovog izvoza se ostvaruje na tržište razvijenih zemalja. Finansijski tokovi dobijaju na značaju – nekoliko puta su veći nego tokovi roba i usluga. Globalna struktura je povezana ali nestabilna i naejednakosti se sve više produbljuju. Dolazi do integracija i formiranja novih ekonomskih sila.
Imajući u vidu pomenuta globalna kretanja u svetskoj privredi i trgovini može se zaključiti da postojeći sistem ekonomskih odnosa u svetu ne obezbeđuje uslove siromašnim i nerazvijenim zemljama da povećaju svoje učešće u svetskom nacionalnom dohotku. Zbog toga se i postavlja pitanje opravdanosti verovanja u pravičnost postojećeg svetskog ekonomskog poretka!

Pojavni oblici globalizacije u svetskoj privredi i trgovini.

POJAM: Globalizacija je intenziviranje društvenih odnosa na svetskom nivou koji povezuju udaljene lokalitete i zajednice, podižu nivo međuzavisnosti i sadejstva, i proširuju domete moći. Termin globalizacija počeo se intenzivnije koristiti u drugoj polovini osamdesetih godina 20-og veka u vezi sa ogromnim talasom inostranih direktnih investicija od strane multinacionalnih kompanija.
Globalizaciju karakterišu nove tehnologije, investiranje, integracije. Naime u drugoj polovini dvadesetog veka nove tehnologije ubrzale su procese integracije rada i kapitala, koncentraciju proizvodnje i uključivanje velikog broja zemalja u međunarodne regionalne integracije. Porastao je značaj regionalnih tržišta ali i zavisnost od njega je porasla. Iako je sam proces globalizacije podstaknut brzim tehnološkim razvojem, a naročito informatičkim i komunikacionim tehnologijama ostaje da je ključno područje ekonomske globalizacije u sveri trgovinske i investicione liberalizacije (najvažniji aspekti: ukidanje nacionalnih barijera, širenje trgovine, jačanje moći multinacionalnih korporacija…).
Ekonomska i politička međuzavisnost raste što dovodi do brojnih kako pozitivnih tako i negativnih posledica. Rastuća je ekonomska koncentracija moći države i TNK. Globalizacija je dakle dovela i do međunarodnog uslovljavanja nacionalnih politika i slabljenja suvereniteta država. Sve ovo znači da multinacionalne kompanije dobijaju veliki udeo u raspolaganju svetskim resursima proizvodnjom…Nacionalne politike su sada pod pritiskom međunarodnih finansijskih i ekonosmskih organizacija kao što je recimo IMF i multinacionalnih kompanija, međunarodnih agencija. Sve je to dovelo do erozije nacionalnog suvereniteta i suzilo mogućnosti vlada mnogih zemalja a pogotovo zemalja u razvoju da izaberu pravce i politike sopstvenog razvoja. Takođe dolazi do multiplikovanja aktera-činilaca svetskog ekonomskog poretka.

STANOVNIŠTVO.

Stanovništvo je jedno od presudnih pitanja na kraju 20-og i početku 21. veka. Ključne teze koje se razmatraju jesu ubrzana stopa rasta svetskog stanovništva kao i nesklad između populacije i dostupnih resursa. Svetsko stanovništvo je poraslo sa 4 milijarde u 1975.godini na oko 6,5 milijardi stanovnika u 2007—moj godini. Ukoliko ne bi došlo do kontrolisanog demografskog rasta stanovništva procenjuje se da bi do 2075. godine svetsko stanovništvo poraslo na oko 12 milijardi (za mnoge ljude ovo je zastrašujuće i upućuje na izvesnost bede, gladi, očajanja, socijalnih nemira i sukoba). Takođe pored apsolutnog rasta stanovništva u račun treba uzeti i stalni rast očekivanog trajanja životnog veka (početkom 7.veka zivotni vek 30 godina, a u periodu između 2050-2060. godine u najrazvijenijim zemljama doći će do prosečnog životnog veka od oko 90 i 95 godina kako tvrdi Robert Hogel, dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju 1993. godine.

HRANA

Hrana je u projekcijama i scenarijima razvoja svetske privrede jedan od najvažnijih ograničavajućih faktora rasta i razvoja svetske privrede. Hrana zavisi od ukupne populacije, rasta stanovništva, raspoloživih obradivih površina, neujednačenosti proizvodnje i potrošnje između razvijenih i nerazvijenih zemalja sveta. U razvijenim zemljama gde živi 15 procenata svetskog stanovništva se proizvodi 2/3 proizvoda za ishranu, a u zemljama u razvoju gde živi 85 procenata 1/3 proizvoda za ishranu. Hrana takođe zavisi i od drugih resursa kao što je energija, finansijska sredstva za uvoz nedostajućih fondova hrane… Najbrži rast poljoprivredne proizvodnje je u Južnoj Americi (Brazil), Kini, Indiji, Australiji i nekim zemljama zapadne i istočne Afrike.

ENERGIJA

Energija je motorna snaga društvenog razvoja i materijalne kulture. Ovo pitanje se postavlja kao centralno od kojeg zavisi opstanak čovečanstva. Rast interesovanja za ovo presudno pitanje u svetskoj privredi je poraslo nakon višestrukog povećanja cena nafte 1974. godine (OPEC). Pitanja koja su veoma značajna su cena energije, raspoloživost neobnovljivim izvorima energije i upravljanju zalihama i potrošnjom energije. Naime u polsednjoj polovini 20-og veka potrošeno je više neobnovljive energije nego u dosadašnjoj ljudskoj istoriji! Pitanje dovoljnosti energije se vezuje za dva izuzetna makroekonomska pitanja. Prvo, da li će porast stanovništva u svetu biti kontrolisana kategorija; Drugo, da li će sadašnje zemlje u razvoju dostići potrošnju energije sadašnjih razvijenih zemalja.
Nafta je najvažniji izvor komercijalne energije. Problem u vezi njene potrošnje leži, logično, zbog toga što je nafta neobnovljivi izvor energije, a delom i zbog nepodudarnosti u proizvodnji i potrošnji ovog izvora energije : jer proizvodnja je uglavnom u zemljama u razvoju, a potrošnja u razvijenim zemljama. Rast ukupne tražnje se beleži u Kini i Indiji, a smatra se da će rast za primarnom energijom rasti prosečno 1,6 procenata godišnje.
Učešće fosilnih goriva je 80 procenata ali brže raste tražnja za ugljem nego prirodnim gasom. Što se tiče nuklearne energije ( nuklearna fuzija i fisija) za nju se 70-ih godina smatralo da je okosnica rešenja energetske krize, međutim s obzirom na nepredvidive probleme sa otpadnim radioaktivnim materijama i neizvesnim posledicama eventualnih havarija nuklearnih elektrana njihova pozitiva dejstva su stavljena na pitanja. Obnovljivi izvori energije: su hidro elektrane, geotermalna energija, sunčana energija, energija vetra, drvo, đubrivo i otpatci.