Okvirna konvencija UN o klimatskim promenama

UVOD

Klimatske promene predstavljaju promene klime koje se direktno ili indirektno pripisuju antropogenom faktoru, odnosno ljudskim aktivnostima koje menjaju sastav atmosfere i koje se beleže tokom dužeg vremenskog perioda. Promene klime u širem smislu predstavljaju rezultat kompleksnih abiotičkih i biotičkih procesa i ogledaju se kroz statistički značajne promene klimatskih parametara tokom dužih perioda.

Faktori koji pokreću klimatske promene dele se na: astronomske, geofizičke i biotičke. Astronomski i geofizički faktori predstavljaju spoljašnje činioce klimatskih promena jer nastaju izvan atmosfere. U prvom slučaju misli se na aktivnosti ostalih astronomskih objekata, prevashodno Sunca, kao i na odnose tih objekata i Zemlje (udaljenost, trajektorije, relativan položaj, inklinacija i dr). Geofizički faktori su povezani sa tektonskim aktivnostima planete i posledice ovih procesa kao što su erupcije vulkana, zemljotresi i sl. mogu direktno uticati na klimu. Biotički faktori podrazumevaju uticaj živih organizama na klimu i oni se dele na antropogene i neantropogene. Suštinu neantropogenih faktora čine ekosistemski procesi kao što su fotosinteza i kruženje vode i različitih elemenata u prirodi. To su faktori na koje je teško uticati i koji se stoga retko razmatraju u okviru nastojanja da se ublaže promene klime na globalnom nivou.

Antropogeni faktori klimatskih promena podrazumevaju sve vrste ljudskih aktivnosti koje utiču na promenu klime. Može se reći da klimatske promene u užem smislu predstavljaju upravo one promene klime koje nastaju kao posledice čovekovog delovanja u biosferi. S tim u vezi je i definicija klimatskih promena koja je prihvaćena Okvirnom konvencijom Ujedinjenih nacija o promeni klime.

Jedan od najvažnijih indikatora klimatskih promena je pojačavanje efekta staklene bašte što podrazumeva apsorbovanje toplotne radijacije od strane tzv. gasova staklene bašte (GHG) i njeno ponovno emitovanje u svim pravcima. Pošto se deo ovog infracrvenog zračenja vraća na Zemljinu površinu, ono izaziva njeno dodatno zagrevanje, otapanje leda na polovima, porast nivoa mora i okeana, češću pojavu ekstremnim vremenskih uslova i druge sledstvene posledice.

Gasovi staklene bašte su oni gasovi koji imaju sposobnost da apsorbuju i emituju zrake velikih talasnih dužina i infracrveno zračenje. U atmosferi su najzastupljeniji sledeći gasovi staklene bašte: vodena para, ugljen-dioksid (CO2), metan (CH4), azotsuboksid (N2O) i ozon (O3). Ostali gasovi koji su prisutni u manjim koncentracijama su CFC (hlor-fluor ugljenici CClF2), HCFC (hlor-fluor ugljovodonici CHClF2), tetraflourmetan (CF4), heksaflouretan (C2F6), sumporheksafluorid (SF6), azotrifluorid (NF3) i dr. Za najznačajnijeg pokretača globalnog zagrevanja uzima se ugljen-dioksid. Koncentracija ovog gasa u atmosferi značajno zavisi od čovekovih aktivnosti, odnosno porast koncentracije slobodnog ugljen-dioksida u atmosferi nastaje usled emisija ovog gasa koje nastaju kao posledica sagorevanja fosilnih goriva i prevođenjem prirodnih staništa u urbane i poljoprivredne površine. Koncentracija atmosferskog ugljen-dioksida značajno je porasla u poslednjih nekoliko decenija (slika 1) i to se dovodi u direktnu vezu sa porastom temperature na globalnom nivou.