Pedagogija (Knjiga Branka Ilica)

PEDAGOGIJA – nauka o vaspitanju
Pedagogija
– Pedagogija je riječ grčkog porijekla (pais, paidos – dječak, ago, agein – voditi).
– Pedagogija je društvena nauka o vaspitanju.
– Osnivačem pedagogije kao samostalne nauke smatra se Johan Fridrih Herbart, koji je razlikovao pedagogiju koja se bavi teorijskim osmišljavanjem procesa vaspitanja i pedagogije koja se bavi načinima kako se to postiže.
– Pedagogija se kao samostalna nauka razvila početkom 19. vijeka, za to je zaslužan Herbart, a zadatke i sredstva uzima iz filozofije.
– Pored značenja pedagogija u takvoj definiciji postoje još 2 termina: nauka i vaspitanje.
NAUKA
je sistematizovan i argumentovan skup saznanja o objektivnoj stvarnosti u određenom istorijskom periodu do kojih se došlo primjenom objektivnih metoda istraživanja.
VASPITANJE
je proces formiranja čovjeka kao ljudskog bića sa svim fizičkim, intelektualnim, moralnim, estetskim i radnim kvalitetima.
Vaspitanje
– PREDMET PROUČAVANJA PEDAGOGIJE je vaspitanje.
– U najširem značenju tog termina (vaspitanje, obrazovanje i nastava).
– Postoje i preciznija određenja. Pedagogija je nauka koja proučava zakonitosti vaspitno-obrazovnog procesa.
– Pedagoški zakon čini nerazdvojno jedinstvo suštinske relacije (veze i odnosa) i jezičkog (simboličkog) izraza nekog zakonskog odnosa u vaspitno-obrazovnom procesu.

ZADACI PEDAGOGIJE
najčešće se grupišu u 5 osnovnih:
1. Ona proučava i istražuje vaspitne pojave, otkriva pedagoške zakonitosti, formuliše zakone, te takve klasifikuje u poseban pedagoški sistem.
2. Na osnovu otkrivenih zakonitosti i formulisanih zakona potpomaže razvijanje, unapređivanje i usavršavanje vaspitno-obrazovne prakse.
3. Naučno prati i kritički vrednuje rezultate u pedagoškoj teoriji i vaspitno-obrazovnoj praksi.
4. Razvija i usavršava specifičnu metodologiju naučnih istraživanja (metode, tehnike, postupci, instrumenti itd.)
5. Koristi rezultate naučnih saznanja do kojih su došle druge nauke i naučne discipline, te da ih povezuje u uređen sistem.

OSNOVNI POJMOVI PEDAGOGIJE
– Terminološki sistem pedagogije čine njeni osnovni pojmovi, iz njih izvedeni pojmovi, te pojmovi preuzeti iz drugih nauka.
– Tri osnovna pojma pedagogije su: VASPITANJE, OBRAZOVANJE i NASTAVA.
VASPITANJE
se koristi u 2 značenja: užem i širem.
– U širem značenju obuhvata sveukupnost pedagoškog djelovanja na sve sfere čovjekovog bića. (Taj je proces usmjeren na izgrađivanje cjelovite ličnosti, njenih pozitivnih svojstava, kao i razvijanje i oplemenjivanje intelekta, emocija, volje i karaktera.)
– Vaspitanje u širem značenju obuhvata 5 komponenti vaspitanja: fizičko, intelektualno, moralno, estetsko i radno vaspitanje.
– Vaspitanje u širem značenju obuhvata 3 procesa:
1. proces usvajanja znanja, umjenja i navika,
2. proces formiranja fizičkih i intelektualnih snaga i sposobnosti,
3. proces izgrađivanja i oblikovanja ličnosti i karaktera, pogled na svijet, emocionalnog i voljnog života.
– Pojam obrazovanja se definiše kao proces usvajanja znanja, vještina i navika.

– ZNANJE je sistem činjenica i generalizacija o objektivnoj stvarnosti koje je čovjek usvojio i trajno zadržao.
– VJEŠTINA je čestim ponavljanjem radnje stečena psihomotorična sposobnost.
– NAVIKA je automatizovana psihomotorna struktura.
– Između znanja, vještina i navika postoji tijesna funkcionalna povezanost.

NASTAVA
se definiše kao kontinuiran vaspitno-obrazovni rad polaznika i voditelja zasnovan na društveno verifikovanim ciljevima i zadacima, didaktički prilagođenim sadržajima, sredstvima, organizacionim oblicima i prostorno-radnim oblicima.
– Pojmovi izvedeni iz ova 3 su:
1. vaspitnik, vaspitač, samovaspitanje…
2. obrazovanost, obrazovna dobra, obrazovni sadržaji, samoobrazovanje…
3. nastavnik, nastavni sadržaji, nastavni principi, nastavna norma…
SISTEM PEDAGOŠKIH SAZNANJA
– Zakoni koje je pedagogija otkrila logički su sređene u sistem pedagoških saznanja kojeg čine:
a) pedagoški naučni zakoni (opšta pedagogija)
izražavaju najopštije i najbitnije veze i odnose među pedagoškim pojavama. Najpoznatiji pedagoški zakoni su:
– zakon o društvenoj uslovljenosti vaspitanja,
– zakon o klasno-političkoj uslovljenosti vaspitanja,
– zakon o intencionalnosti vaspitanja,
– zakon skladnog djelovanja različitih faktora vaspitanja,
– zakon aktivnog usvajanja obrazovno-vaspitnih vrijednosti.
b) pedagoški principi i načela (didaktika)
izražavaju niži nivo opštosti pedagoških zakonitosti. Oni se odnose na određena područja vaspitanja. Takvi su: didaktički principi, princip vaspitnog rada, princip internatskog vaspitanja, principi vaspitanja u slobodnom vremenu.
Najpoznatiji didaktički principi su:
– princip naučene i idejne zasnovanosti nastave,