Pojam i osnovne karakteristike nove ekonomije i informatičkog društva

PREDGOVOR

Prilikom izrade ovog seminarskog rada pod nazivom „Pojam i osnovne karakteristike nove ekonomije i informatičkog društva“, korištena je raznovrsna literatura u „elektronskom“ obliku (Internet). Pripremajući seminarski rad učinila sam sve da podaci koji se nalaze u seminarskom radu budu tačni i da se izbjegnu greške. Sastavljajući ovaj seminarski pokušala sam da budem u toku sa najnovijim dešavanjima u oblasti ekonomije i informacionog društva. Međutim, to su oblasti koje se stalno razvijaju, tako da će sledeće generacije studenata koje budu radile seminarske radove, na ovu ili neku sličnu temu, imati neka nova saznanja iz savremene ekonomije i informatičkog društva.

UVOD
Nova ekonomija znači duboke i korjenite promjene u društvu i u ekonomiji, a njen konačan rezultat mora biti rast životnog standarda naroda. Koncept nove ekonomije razvio je brojne pokazatelje za njeno mjerenje, a u radu su posmatrani neki od pokazatelja na određenom broju zemalja u razvoju. Ekonomska aktivnost društva determiniše prirodu načina na koji ljudi žive i na osnovu čega se mjeri standard življenja. Potpuno nove okolnosti sa kojima se susreću i u kojima preduzeća posluju krajem XX i početkom XXI vijeka, nazivaju se terminom nova ekonomija.

Nova ekonomija podrazumijeva unutrašnje suštinske promjene u savremenoj ekonomiji. Termin nova ekonomija pojavio se opočetkom 80-ih godina i tada se upotrebljavao za opisivanje ekonomije, koja se u najvećoj mjeri oslanja na sferu usluga i razvoj uslužnog sektora. Početkom 90-ih godina termin nova ekonomija počeo se upotrebljavati u smislu visokotehnološke ekonomije, a kao sinonimi pojavili su se i informatička ekonomija, digitalna ekonomija ili ekonomija znanja. Danas se tremin nova ekonomija upotrebljava u oba značenja.

NOVA EKONOMIJA
Nova ekonomija predstavlja pokušaj uvođenja savremenih stajališta u ekonomska razmišljanja potpuno suprotna od do tada postojećih postavki Keynesijanskog modela i ekonomike ponude. U poslijeratnoj ekonomiji ostvarivanje pune zaposlenosti i povećanje proizvodnje kroz upravljanje potražnjom bilo je ostvarivo, ali kada se 70-ih pojavio problem visoke nezaposlenosti i inflacije, što je po Keynesovom modelu bilo nepredvidivo, ekonomisti se okreću postavkama ekonomike ponude, naglašavajući značaj smanjivanja poreznih stopa za pojedince, kao i poduzeća sa ciljem rasta plata i veće motivisanosti radnika, te podsticaja investicija. Budući da je ekonomika ponude predstavljala reakciju na stari sistem razmišljanja, a ne na stvarne potrebe razvojnog modela, nije dala rezultate koji su bili očekivani.
Osnovna greška je u tome što su pristalice ekonomike ponude model razvoja zasnivali na klasičnim faktorima proizvodnje, na kapitalu i na ponudi rada, a ne na faktorima proizvodnje potrebnim savremenoj ekonomiji, a to je kvalitet kapitala i rada. Faktore proizvodnje današnje ekonomije stvaraju znanje, tehnološke inovacije, obrazovanje i sposobnost. Na tim su postavkama razvijena su nova razmišljanja u ekonomiji, a ekonomisti okupljeni oko navedenih stavova nazvali su taj pravac Nova ekonomija (New Economy) i Nova teorija rasta (New Growth Theory), to je pojam pod kojim podrazumijevaju globalnu dinamičnu ekonomiju zasnovanu na preduzetništvu, znanju i na digitalnoj tehnologiji. U novoj ekonomiji nema prostora ni za Keynesove postavke, niti za postavke pristalica ekonomike ponude, i to zbog jednostavnog razloga – zato što se dinamičnost današnje ekonomije ne može uporediti sa onom od prije nekoliko desetina godina.
Nova ekonomija pokušava odgovoriti na izazove današnjice, a oni su kako upravljati zemljom i voditi je u uslovima stalnih tehnoloških promjena i inovacija. Razne teorije globalizacije koje su se pojavile unutar društvenih nauka preuzele su osnovne ideje nove ekonomije, istovremeno upozoravajući da ekonomske promjene dovode do transformacije uloge nacionalnih država u svjetskom sistemu, te da promjene na tržištu rada stvaraju nove uslove, ali i nove prijetnje za različite socijalne slojeve drutšva prema kojima se države moraju odnositi na nove načine. Pojavom nove ekonomije poduzetništvo se prestaje povezivati isključivo s većim poduhvatima koji preduzimaju ljudi s velikom količinom novca. Sve više se uviđa da poduzetništvo može biti pokretač razvoja koji će iskoristiti postojeće potencijale koji postoje u najširim slojevima društva, što znači i da poduzetništvo postaje sve povezanije sa tržištem rada.

DEFINICIJA NOVE EKONOMIJE
Nova ekonomija, pojam kojim su se počeli koristiti intenzivnije u novije vrijeme, posebno na zapadnoj hemisferi, usko je povezan s jačanjem trendova globalizacije i značaju informatičkog društva. Potrebno je istaknuti da ne postoji jedinstvena definicija nove ekonomije, a ono što se može staviti pod zajednički naziv svih pokušaja definisanja toga pojma jesu ekonomski rast i intenzivno uključivanje informatičke i komunikacijske tehnologije u sva područja ekonomije i društva, što uzrokuje promjene i na strani ponude i na strani potražnje.
Nova ekonomija jeste ekonomija zasnovana na znanju i na idejama o tome gdje se nalazi ključ poboljšanja životnog standarda i stvaranja novih radnih mjesta u mjeri u kojoj se ideje i tehnološke promjene uključuju u proizvode, usluge i proizvodne procese.
Nova ekonomija okarakterisana je snažnim rastom bez inflacije, visokim rastom proizvodnosti faktora proizvodnje i rastućim značajem informatičkog i komunikacionog sektora, a prema nekim ekonomistima i niskom nivoom nezaposlenosti koja ne ubrzava inflaciju. Nova ekonomija je termin koji je suprotan definiciji ”stare ekonomije”. Ta se dva pristupa razlikuju po osnovnom modelu rasta i izvorima ekonomskog rasta ekonomije. Sirovine, materijal, energija, novac, ekonomija zamjenjuju se znanjem i tehnološkim promjenama.

Ulaganje u informatičko tehnološku komponentu poduzeća, rastuća konkurentnost i fleksibilno i razvijeno tržište rada i kapitala, izvori su rasta prema ovome konceptu. Nova ekonomija model je koji svakako vodi jačanju uslužnog sektora. Ipak, brzi rast nove ekonomije ne znači da će “stara ekonomija” nestati. Ova dva koncepta se međusobno ne isključuju, može se očekivati veliki uticaj nove ekonomije i s njom u vezi savremenih informatičko-komunikacijskih tehnologija na tradicionalne sektore i to smanjivanjem cijena robe i usluga zbog jeftinijih, bržih informacija i zbog smanjivanja cijena i rasta konkurencije.

Razvoj informacionog sektora, posebno interneta, značajno mijenja tehniku odvijanja međunarode trgovine novih, ali i klasičnih proizvoda i usluga. Kao kompletna definicija nove ekonomije može se istaći da je to ekonomski model zasnovan na međusobno povezanim politikama čiji je cilj dostići održiv dugiročni rast, pri čemu povezane infirmatičke tehnologije snažno povećavaju količinu i vrijednost informacija, koje su dostupne pojedincima, preduzećima, tržištima i vladama, omogućujući im da vrše efikasniji izbor.

Problem nove ekonomije možemo promatrati na mikro i makro nivou. Na mikro i makro nivou pod pojmom pove ekonomije podrazumijevamo nova razmišljanja u vođenju poduzeća, njegovu reorganizaciju, zatim uključivanje novih tehnologija, efikasno i dinamično tržište kapitala, te dinamičnu ekonomiju i preduzetništvo, rastuću konkurentnost i veću fleksibilnost tržišta rada.