Pojam životne sredine

UVOD

Životna sredina ili čovjekova okolina predstavlja sve ono što nas okružuje, odnosno sve ono sa čime je direktno ili indirektno povezana čovjekova životna i proizvodna aktivnost. Životna sredina je specifični resurs za nastanak, razvoj i opstanak ljudskog života, a njeno zagađivanje predstavlja nužnost.

Zagađivanje ne vrši samo čovjek u zadovoljenju svojih potreba, već i ostala živa bića, a takođe i sama priroda (vulkanske erupcije, zemljotresi). Ovo zagađivanje, iako prisutno od samog postanka života, tek poslednjih decenija je shvaćeno kao ozbiljan problem koji ugrožava razvoj i sam opstanak čovjeka. Davno su prošla vremena kada su se ekologijom, ili bolje reći problemima životne sredine, bavili samo naučnici i o posledicama ljudskih aktivnosti po životnu sredinu raspravljali na naučnim skupovima.

Svaki stanovnik planete zemlje danas je okružen problemima životne sredine, a posledice preživljavamo svakodnevno, kroz vazduh koji udišemo, vodu i hranu koje unosimo u svoj organizam, kroz zagađenja i zračenja kojima smo izloženi, a takođe posledice ekoloških problema manifestuju se kroz sve manju količinu prirodnih resursa, izumiranje biljnih i životinjskih vrsta, i poremećaje u globalnom ekosistemu i biogeohemijskom procesu. Stanovništvo planete zemlje je u stalnom porastu, što znači da je u porastu i potreba za urbanizacijom i ekonomskim razvojem.

Izgradnja i proširivanje gradova zauzima sve više prostora, a da bi se zadovoljile rastuće potrebe za proizvodnjom i potrošnjom, iskorišćavaju se sve veće količine prirodnih resursa. Prirodni resursi, koji se najčešce koriste za ljudske aktivnosti, potrošivi su. U prošlosti, smatralo se, da se nikada neće potrošti globalni resursi koji predstavljaju izvor energije, kao što su voda, rude, nafta, prirodni gas, minerali i sl. Danas, imajući u vidu privredni razvoj, došlo se do saznanja da su globalne rezerve ovih resursa na izmaku, i samim tim se čovječanstvo našlo na velikoj prekretnici.

1. POJAM ŽIVOTNE SREDINE

Životna sredina jeste skup prirodnih i stvorenih vrijednosti čiji kompleksni međusobni odnosi čine okruženje, odnosno prostor i uslove za život; to su svi uslovi, okolnosti i uticaji koji okružuju i utiču na razvoj jednog organizma ili grupe organizama, uticaji dolaze kako od žive tako i od nežive prirode. Životnu sredinu čini svijet prirode (biljke, životinje, zemljište, vazduh i voda), koji je postojao milijrdama godina prije čovjeka, i svijet objekata, predmeta i institucija koje je čovjek sam izgradio koristeći tehniku, tehnologiju i nauku da bi stvorio okruženje koje odgovara njegovim potrebama i stremljenjima.

Životna sredina ili čovjekova okolina predstavlja sve ono što nas okružuje, odnosno sve ono sa čime je direktno ili indirektno povezana čovjekova životna i proizvodna aktivnost. Prirodna sredina predstavlja blizak pojam pri čemu ovdje ne moraju biti prisutne aktivnosti čovjeka niti čovjek mora imati direktnih uticaja. Ipak, u pogledu tehnološkog napretka, razvoja industrije i sve većeg uticaja čovjeka na globalnom nivou na prirodu i ekosisteme granica između ova dva termina postaje sve nejasnija .

Tokom svojih aktivnosti, koje mogu biti urbanizacija ili eksploatacija, čovjek menja prirodno okruženje i to često tako što narušava prirodnu okolinu. Izgradnjom hidrocentrala i akumulacija, sječom šuma, pošumljavanjem, eksploatacijom mineralnih sirovina, stvaranjem deponija, emisijom gasova, nuklearnim probama i dr. čovjek utiče na promjenu čitavih područja. Kao rezultat čovjekovih aktivnosti dolazi do promjena ili narušavanja ekosistema i klimatskih promjena na lokalnom i globalnom nivou. Životna sredina se moze posmatreati kao petokomponentni sistem koji čine:

•    Atmosfera,
•    Hidrosvera,
•    Litosvera,
•    Zemljište,
•    Organizmi.

Za svaki pojedinačan organizam okolina, životna sredina, je i neživa priroda, određena uslovima (temperatura, vlažnost, pH zemljišta) i raspoloživim resursima (energija, voda, mineralni elementi), kao i živa priroda, koju čine druga živa bića sa kojima je u neposrednom ili posrednom kontaktu. U životnoj sredini organizmi nalaze sve ono što im je neophodno za odvijanje normalnog života, metaboličkih procesa, razvoj, razmnožavanje i opstanak.
Ona nije uvjek i na svakom mjestu darežljiva prema živim bićima, pa su ona često, primorana da za svoj opstanak vode vrlo tešku borbu. Posebno su surovi uslovi u arktičkim (niska temperatura, visoka vlažnost, stalno zamrznuta podloga) ili pustinjskim (visoka temperatura, ekstremna suša, nerazvijeno zemljište) predjelima i drugim negostoljubivim sredinam, gdje se resursi nalaze u minimumu i onemogućavaju normalan život organizma. Životna sredina se odlikuje velikom varijabilnošću i heterogenošću u vremenu i prostoru, što je rezultat djelovanja stalno promjenljivog kompleksa ekoloških uslova. Na pojedine organizme, na određenom mjestu, skup ekoloških uslova deluje različito, čak drugačije na svakom stupnju njihovog razvitka.