Socijalna demokratija

Socijalna demokratija

UVOD

Ideologija je jedanodnajspornijihpojmovakoji se susreću u političkoj analizi, a razlog tome je veoma različito značenje termina ideologija tokom njegovog trajanja. Termin ideologija je prvi put upotrebljen 1796. godine od strane francuskog filozofa Antoana Desti de Trasija i grupe filozofa okupljenih oko njega, kada je taj termin upotrebljen za označavanje nove „nauke o idejama“ koja teži da otkrije izvore svesnog mišljenja i ideja (Hejvud, 2004).
Različita značenja ovog pojma dalje su se razvijala preko marksista, liberala i konzervatista, dok društvene nauke karakterišu ideologiju kao manje ili više jedinstven skup ideja koji daje osnovu za organizovanu političku akciju, bez obzira na to da li je njegov cilj očuvanje, promena ili rušenje postojećeg sistema odnosa moći. Po Dr Zoranu Stojiljkoviću „političku ideologiju možemo odrediti kao set međusobno povezanih moralnih i političkih stavova i vrednosti o razvojnimciljevima društva i metodama kako bi se oni trebalo dostići“(2011:105).
Socijalizam je zajednički naziv za veliki broj često različitih ideologija, pokreta kojima je zajednički cilj da se putem državne politike što više smanji nejednakost među građanima. Jedan od tih pokreta jeste socijaldemokratija.
Socijalna demokratija predstavlja političku ideologiju nastalu krajem 19. veka, u okviru tada jedinstvenog socijalističkog pokreta i prvobitno značenje termina socijaldemokratije je povezano sa ortodoksnim marksizmom. U toku svog razvoja, socijaldemokratija pretrpela je veliki broj transformacija, ali punu ekspanziju i jasnije definisianje svog identiteta je ostvarila tokom 20. veka.

1.    Istorijski i ideološki razvoj socijalne demokratije

Kada se govori o socijalizmu i socijalnoj demokratiji, pre svega se misli na veliki istorijski uticaj na humanistički preobražaj društva u poslednja dva i po veka, jer taj preobražaj bi bio nemoguć bez uplitanja raznih socijalističkih elemenata oličenih u vidu raznih radničkih pokreta, političkih partija, sindikalnih organizacija i dr. Prve socijalističke ideje se javljaju jos krajem 16. veka u delu „Utopija“ Tomasa Mora, zatim se provlače krajem 18. veka kroz Francusku revoluciju i Industrijsku revoluciju. Ali socijalna demokratija, kao pokret, je nastala u 19. veku u Nemačkoj, pod uticajem internacionalnog revolucionarnog socijalizma i doktrine komunizma Karl Marksa i Fridrih Engelsa i reformističkog socijalizma Ferdinand Lasale, koji je ujedno osnovao prvu radničku partiju u Evropi, Opšte Udruženje Radnika Nemačke. Socijalizam i socijalna demokratija su nastali kao odgovor na društvene i ekonomske uslove koji su nastali rastom industrijskog kapitalizma u Evropi, pa su i na njihov karakter uticali loši i nehumani uslovi u kojima je živela radnička klasa.
Prvobitno značenje socijalne demokratije je bilo povezano sa ortodoksnim marksizmom i za svoj cilj je imao da osvetli razliku izmedju uskog cilja političke demokratije i mnogo radikalnijeg zadatka kolektivizovanje, ili demokratizovanja proizvodnog bogatstva. Dok teorijsku osnovu socijalne demokrate čine pre moralna i religijska verovanja nego naučna Marks i Engels su svoje teorije opisivali kao „naučni socijalizam“. Ta tvrdnja marksizma je počivala na verovanju da je sam marksizam otkrio zakone društvenog i istorijskog razvoja – pobeda socijalizma je neizbežna, jer će klasna borba pokretati istoriju sve dok se ne dostigne besklasno društvo. Taj naučni metod je bio zasnovan na istorijskom materijalizmu, verovanju da je ljudsko ponašanje uslovljeno ekonomskim životnim prilikama. Marksizam je pozivao na društvenu revoluciju, tj. na prelazak sa kapitalizma na socijalizam. Ali, na socijalizam u Francuskoj, Velikoj Britaniji i nekim zemljama Komonvelta veći uticaj imaju ideje Šarl Furijea, Robert Ovena i Vilijam Morisa, kao i hrišćanstvo (Hejvud, 2005).
Već u početku svog razvoja, javile su se razne tendencije da  razne socijaldemokratske, socijalističke i radničke partije i organizacije međunarodno okupe, kako bi ojačali svoje socijaldemokratkse i socijalističke ideje. Prvi uspešan pokušaj se desio 1864. godine u Londonu osnivanjem Međunarodnog udruženja radnika, poznatijeg kao Prva internacionala, čiji su glavni pokretači bili Karl Marks i Fridrih Engels. U svom kratkom postojanju Internacionala je uspela da pruži snažan podsticaj  za stvaranje za stvaranje masovnih radničkih partija i sindikalnih organizacija. Zatim, 1899. godine osnovano jeMeđunarodno udruženje socijalističkih partija, poznatije kao Druga internacionala, koje su činile ravnopravne partije i organizacije radnika iz 18 zemalja. U okviru ovih dosta heterogenih i ideološki različitih grupacija, po Dr Z. Stojiljkoviću i B. Markoviću „došlo do ozbiljnih razmimolaženja i sukobljavanja pre svega oko puteva društvenog preobražaja, uglavnom na liniji podele na pristalice revolucionarnog i evolutivnog puta“ (2007:8).