Transfer učenja

I.    Transfer učenja

Riječ transfer je latinskog porijekla i dolazi od glagola transferre koji znači prenositi. Transfer zapravo, predstavlja korišćenje ranije stečenog iskustva prilikom snalaženja u novim situacijama. Kad pri snalaženju u jednoj situaciji čovjek koristi ono što je naučio u drugoj situaciji, kaže se da postoji transfer učenja ili transfer vježbanja. Tu postoje dvije mogućnosti:
1.    Snalaženje u novoj situaciji, rješavanje nekog problema ili učenje nekog gradiva može da bude olakšano ranije stečenim znanjem; tada kažemo da postoji pozitivan transfer.
2.    U nekim slučajevima stečeno znanje može da ometa ili otežava sticanje novog znanja, rješavanje problema ili snalaženje u novim situacijama; to je negativan transfer.

Transfer  je značajan takoreći u svim domenima psihičkog života. Bez njega ne bi bilo moguće čak ni opažanje. Transfer od ranijeg iskustva daje smisao našim opažanjima. Transfer isto tako igra ulogu u obrazovanju pojmova. Bez transfera bi bilo veoma teško rješavanje problema, najviši oblik učenja, a i drugi oblici učenja bi bili mnogo ograničeniji kada ne bi postojao transfer. U tom slučaju mi bismo snalaženje u svakoj novoj situaciji  morali da učimo od početka pa do kraja, pa i to bi nam u velikoj mjeri bilo otežano pošto bismo morali novoj situaciji da prilazimo kao da prije toga nismo imali nikakvog iskustva koje bismo mogli da koristimo. Za pedagošku psihologiju transfer je od posebnog značaja i zato što se cio sistem vaspitanja i obrazovanja zasniva na pretpostavci da postoji transfer. Kada ne bi bilo transfera, bilo bi dovedeno u pitanje postojanje škola. U tom slučaju ono što se uči u školama ne bi se moglo primijeniti na kasnije učenje, a ni u kasnijem životu uopšte.  Čak i stručne škole, ako to ne bi bile tako specijalizovane škole koje potrebnu praksu unose neposredno u školu, izgubile bi u bukvalnom smislu morale da predstavljaju onaj domen života za koji se učenici spremaju. U školi bi moralo da se uči samo ono što će se kasnije u životu primijenjivati. Učenje predmeta koji služe opštem obrazovanju, kao i onih koji služe kao priprema za učenje nekih drugih predmeta izgubilo bi svaki smisao. Zato možemo reći da današnji školski sistem pretpostavlja postojanje transfera, bez koga ne bi bilo nikakve veze između teorije i prakse.

1.1.    Pozitivan i negativan transfer učenja

Prva eksperimentalna ispitivanja u ovoj oblasti vršena su samo sa jednom grupom subjekata. Grupa je prvo vježbana i ispitivana u jednoj aktivnosti A- i zatim vježbana i ispitivana u  nekoj drugoj aktivnosti B. Na kraju eksperimenta, isti ti subjekti ponovo su ispitivani u prvoj aktivnosti A. Na osnovu razlike između rezultata postignutih u aktivnosti „ A “  na početku i na kraju eksperimenta, zaključuje se o vrsti i količini transfera vježbanja sa aktivnosti „ B “ na izvođenje aktivnosti „ A“. Ovakvim načinom ispitivanja nije bilo moguće utvrditi stvarnu količinu transfera i gotovo uvijek se dobija veći transfer nego što stvarno jeste. Tek uvođenjem eksperimenata sa paralelnim grupama, od kojih jedna eksperimentalna a druga kontrolna, bilo je moguće dobiti pouzdanije rezultate u ovoj oblasti ispitivanja psihologa. Zapravo, metod paralelnih ili ekvivalentnih grupa tipičan je metod za ispitivanje transfera i tu se najčešće i upotrebljava. Na primjer, ako ispitujemo pojave i efekte transfera učenja u školi, onda to podrazumijeva da kontrolna i eksperimentalna grupa moraju biti izjednačene u svim relevantnim obilježjima kao što su to: pol, uzrast, sposobnost za učenje, inteligencija itd. Jedno od osnovnih pitanja transfera školskog učenja može glasiti: Kako će učenje gradiva A uticati na kasnije učenje gradiva B? Dakle, svako naknadno učenje je u nekom odnosu prema prethodnom učenju. Kad neko prethodno učenje olakšava i ubrzava neko kasnije učenje, tada govorimo o pozitivnom transferu, a ako prvobitno učenje ometa i otežava naknadno učenje druge aktivnosti, onda govorimo o negativnom transferu.