Ugljeni hidrati

UVOD

Ugljeni hidrati su najrasprostranjenija jedinjenja u prirodi. Ime su dobili po tome što je u prvim otkrivenim predstavnicima ove grupe jedinjenja odnos ugljenika, vodonika i kiseonika bio takav da je navodio za zaključak da je ugljenik hidratisan, dakle bruto formula je bila Cn(H2O)n. Kasnije je, međutim, pronađen i niz drugih pripadnika ove klase biomolekula, kod kojih ovaj odnos nije zadovoljen, ali je naziv i dalje zadržan. Pored naziva ugljeni hidrati u upotrebi su i termini saharidi ili šećeri.

Pod ugljenim hidratima podrazumevaju se sva jedinjenja koja su po hemijskom sastavu polihidroksilni aldehidi ili polihidroksilni ketoni, kao i sva jedinjenja čijom hidrolizom nastaju. I pored toga, ova se grupa prirodnih proizvoda sastoji od raznovrsnih struktura. To su i mali molekuli proste građe, kao što su glukoza ili fruktoza, i polimeri velike molekulske mase i veoma složene građe, kao što su skrob i celuloza.

Ugljeni hidrati imaju raznovrsne i značajne uloge:

•  služe kao neposredni izvor energije za sva živa bića;
•  služe kao deponovani izvor hemijske energije;
•  služe kao strukturne jedinice ćelije, ćelijskog zida;
•  ulaze u sastav složenih, za život važnih biomakromolekula, na primer, glikoproteina, glikolipida ili nukleinskih kiselina i dr.

Najviše se ugljenih hidrata nalazi u biljkama. Zelene biljke sintetizuju ova jedinjenja procesom fotosinteze, polazeći od prostih neorganskih jedinjenja, ugljen-dioksida i vode, uz učešće Sunčeve energije. Na taj način u biljkama, iz prostih, energijom siromašnih jedinjenja nastaju složeni, energijom bogati molekuli ugljenih hidrata.
Šećer i skrob su glavni ugljeni hidrati u ljudskoj ishrani, dok su glavni sastojci čovekovih tkiva glukoza i glikogen, polisaharid složene structure. Glikogen je, takođe, i rezervni polisaharid zivotinjskog organizma.

STRUKTURA,PODELA, OSOBINE I FUNKCIJA UGLJENIH       HIDRATA

Prema složenosti strukture ugljeni hidrati mogu biti podeljeni u tri glavne grupe:

•   Monosaharide – koji se hidrolizom ne mogu razložiti na prostije šećere,
•   Oligosaharide – koji su izgrađeni od 2-10 monosaharidnih jedinica, najznačajniji iz ove grupe ugljenih hidrata su disaharidi.
•   Polisaharide – koji sadrže na stotine i hiljade monosaharidnih jedinica.

 
MONOSAHARIDI

Monosaharidi  su ugljeni hidrati najjednostavnije strukture. Hidrilizom se mogu ražložiti na prostija jedinjenja. Poznat je veliki broj monosaharida, a samo ih se 20 nalazi u prirodi. Slobodni monosaharidi su retki u prirodi, ali su zato veoma rasprotranjena u jedinjenja u čiji sastav  ulaze.
Po svom hemijskom sastavu, monosaharidi su polihidroksilni aldehidi ili
ketoni.
Mogu se podeliti:

1. Prema funkcionalnoj grupi koju sadrže,na aldoze i na ketoze
2. Prema broju ugljenikovih atoma, dele se na trioze, tetroze, pentoze iheksoze.

Glukoza je najrasprostranjeniji monosaharid u prirodi, međutim samo kao isomer koji se zove dekstroza ili froždani šećer.Može se naći u krvi sisara kao i u medu i grožđu. Molekuli složenijih ugljenih hidrata kao što su skrob i celuloza nastaju od velikog broja molekula glukoze.Glukoza ima vrlo sladak ukus, lako se rastvara u vodi, a takođe je neophodna za održavanje života, jer kada se razgradi u citoplazmi ćelije oslobaža veliku količinu energije koja je neophodna za mnoge fiziološke procese.