Uticaj covjeka na zivu i nezivu prirodu

1. Uvod

Priroda je, u najširem smislu, ekvivalent za prirodni, fizički ili materijalni svijet ili svemir. Priroda označava sve fenomene fizičkog svijeta, ali i život uopšte. Priroda sadrži sve što postoji, od unverzalnog do subatomskog. Ona sadrži sve biljke, životinje i minerale; sve prirodne resurse i događaje. Sadrži ponašanje živih bića, kao i procese koji se vezuju uz nežive predmete – način na koji se stvari mjenjaju.
Nekad je čovek živeo u skladu s prirodom, vrlo skromno je iskorišćavao prirodne resurse i nije bitno, niti u širim razmerama remetio prirodnu ravnotežu. Živeći u malenim naseljima oko plodnih predela, problem svoje egzistencije rešavao je baveći se lovom, a kasnije i zemljoradnjom. Kada je počeo obrađivati metale i kada je došlo do procvata zanatstva, pojedine skupine ljudi počele su sekretati tragajući za rudama, koje su koristili. Tako je čovjek počeo preseljavati u područja klimatski manje povoljna za život i poljoprivredu, pa je bio prisiljen boriti se sa prirodom.
Naselja su postajala sve veća, nastaju nova zanimanja, organizuje setrgovina, rađa se civilizacija. Način života savremenog čovjeka i proizvodne tehnologije dovode postepeno do sveobuhvatnog zagađivanja Zemlje. Zagađenju jednoj sredini spontano se prebacuje u druge, doprinoseći daljem širenju zagađenja. Uništavanje životne sredine jeste svaka ljudska djelatnost koja pogoršava šanse sadašnjih i budućih generacija da im priroda bude od koristi i da opstanu u njoj. Tokom svojih aktivnosti, koje mogu biti urbanizacija ili eksploatacija, čovjek mjenja prirodno okruženje i to često tako narušava prirodnu okolinu.
2. Uticaj čovjeka na živu i neživu prirodu

Savremeni čovek je biotički faktor izuzetne snage zbog čega se izdvaja kao antropogeni faktor. Ima mogućnosti da osvoji i naseli najnepristupačnije delove Zemlje. Za sopstvene potrebe prirodu ne koristi već je iskorišćava. Priroda je sve ono što nas okružuje: zemlja, voda, vazduh, biljke,životinje i čovek. Zemlja, voda i vazduh se ne rađaju, ne razvijaju se, ne umiru. Zato spadaju u neživu prirodu. Razne biljke, životinje i ljudi se rađaju, razvijaju se, hrane se, dostižu određenu starost i umiru, i spadaju u živu prirodu. Živa priroda – biljke, životinje i čovek, su zavisni jedni od drugog,no su zavisni i od nežive prirode.Čovek menja prirodu za svoje potrebe: gradi naselja, puteve, fabrike,škole i dr. To je izmenjena priroda. Okolina u kojoj ima uslova za za život neke biljke, životinje ili čoveka, zove se životna sredina. Svakodnevno potrebe čoveka su sve veće. On od svojih poljoprivrednih površina više ne dobija samo hranu za sebe i stoku (što je danas usled ogromnog priraštaja čovečanstva i niskog razvoja poljoprivrede u mnogim prostranim i prenaseljenim oblastima zemlje sve aktuelnije) već i različite sirovine za industriju koja je danas vrlo razvijena.
Postojeće šume, obzirom na njihov relativno nizak godišnji priraštaj organske materije, nisu u stanju da zadovolje potrebe u drvetu, naročito u industriji hartije, pa se u mnogim zemljama ističe u prvi plan podizanje plantažnih šuma od brzorastućih vrsta drveća (pre svega topole). Na taj način pretvarajući ranije prirodne stepske, prerijske, šumske i druge ekosisteme u njive, pašnjake, livade i plantažne šume, čovek je bitno izmenio izgled i karakter oblasti u kojima živi. U naseljenjim oblastima ističe se karakterističan izgled kulturnog predela, nasuprot izgledu prirodnih predela u zabačenim, malo pristupačnim i slabo naseljenim oblastima. Očigledno, na Zemlji je sve manje oblasti na kojima čovek nije stavio svoj pečat. Ostale su tropske prašume Južne Amerike i Afrike i Jugoistočne Azije, teritorije u Kanadi i Sibirske tajge ali nažalost i tu je prisustvo čoveka svakim danom sve veće.
Prirodna dešavanja u odnosima činilaca životne sredine (voda, vazduh, sunčeva svijetlost i dr.) u dužem vremenskom periodu ostavljaju vidnog traga na samu životnu sredinu. Ona se manifestuju promjenama u klimatskim karakteristikama, promjenama konfiguracije i strukture tla, vodenim tokovima i vodenim površinama, izmjenama u karakteristikama i sastavu biljnog životinjskog svijeta i dr. Međutim u kraćem vremenskom intervalu (vijeku čovjeka) one su doskora bile neznatno vidljive. Danas čovjek i u intervalu od samo desetak godina uočava vidne, čak i drastične klimatske promjene, izmjene režima vode, čistoće zraka, demografske promjene…
Ono što skreće pažnju na promjene u uslovima životne sredine jesu direktne ili indirektne, posljedice ljudskih aktivnosti u prirodi. Uglavnom kao posljedica prilagođavanja prirode oko sebe sopstvenim potrebama koje ne rijetko gube obilježje zadovoljavanja potreba ljudske prirode. Podspješenju ovog prilagođavanja pogodovala je snažna industrijalizacija krajem prošlog i tokom ovog vijeka, kao i tehnološka i naučna revolucija koje su u toku. One su mogućnost čovjeka kod intervencija u prirodi (sječi, izgradnji saobraćajnica, izgradnji infrastrukture, crpljenju nafte, rude i dr.) podigle na zastrašujući nivo.
Ovi momenti su uticali na snažnu industrijalizaciju i na prostoru Bosne i Hercegovine sa vidnim posljedicama po činioce životne sredine. Putevi ugrožavanja su višestruki. Moguća podjela je na direktne i indirektne. Direktno, bacanjem štetnih materija i otpadaka u neki od faktora životne sredine (vazduh, voda u i na zemlju i dr.) ili indirektno kada štetne materije.
Ovakav oblik ugrožavanja životne sredine čovjeka i ako u svojoj početnoj fazi (oslobađanja, izbacivanja, odlaganja) predstavlja svjestan čin, zbog ne uočavanja posljedica do kojih dolazi, u drugoj fazi (kruženje materije, neuništivosti materije i dr.) gdje se štetnost ovakvog odnosa vraća i samu čovjeku, ubrajamo u kategoriju nedovoljno svjesnih, odnosno nesvjesnih radnji.
Ugrožavanje činilaca životne sredine iz kategorije svjesnog čina sa neprijateljskim pobudama, odnosno namjerama, spada u domen specijalnog rata, meteo rata ili klasična rata kad se intervencijama u meteo uslovima (suša, padavine, vjetrovi, zemljotresi, požari, razaranja i dr.) želi destabilizirati određeni politički sistem, učiniti zavisnim od drugih sistema ili ekonomija i sl.