Visespratne zgrade

UVOD
Višespratne zgrade (stambene, javne, poslovne, administrativne, industrijske…) u armiranom betonu se, zavisno od mesta gradnje, mogućnosti serijske proizvodnje elemenata i drugih faktora, izvode kao monolitne, izlivanjem sveže betonske mase u oplati, montažne (od prefabrikovanih montažnih elemenata) ili kao kombinovane montažne i monolitne (polumontažne i montažno-monolitne konstrukcije). Noseću konstrukciju ovih objekata formiraju meñuspratne i krovne tavanične konstrukcije, koje se oslanjaju na okvirnu konstrukciju, zidove ili, kombinovano, na okvire i zidove. U tom smislu, zgrade klasifikujemo kao skeletne, panelne ili kombinovane. Pri tome, zbog velike fleksibilnosti (horizontalna pomeranja) retke su
čisto skeletne konstrukcije. Uobičajeno je njihovo ukrućivanje vertikalnim pločastim elementima – zidovima za ukrućenje. Ovakve sisteme kombinovanih konstrukcija nazivamo ukrućenim skeletnim.
Kao tavanične konstrukcije u višespratnim zgradama mogu se projektovati pune ili rebraste AB ploče ili sistemi, oslonjeni na sistem greda ili zidova, ili direktno na stubove (pečurkaste tavanice). Njima se prima, kako vertikalno, tako i horizontalno opterećenje, i prenosi na okvire i/ili zidove. Zbog svoje velike širine, tavanice se najčešće mogu smatrati apsolutno krutim u svojoj ravni, što je od primarnog značaja prilikom analize horizontalnih dejstava, kada se ovom karakteristikom izjednačavaju pomeranja svih vertikalnih elemenata u nivou tavanica. Tavanične konstrukcije su, pod dejstvom vertikalnog/gravitacionog opterećenja, dominantno savijane. Ipak, u pojedinim slučajevima od značaja može biti i obuhvatanje uticaja u
ravni tavanice.
Vertikalni elementi, stubovi i zidovi, su, sa jedne strane, zaduženi za prijem i prenos gravitacionog opterećenja do temelja. Tada, ovi elementi su dominanto aksijalno pritisnuti. Pod dejstvom horizontalnog opterećenja (vetar, seizmika), pak, stubovi skeletnih konstrukcija, najčešće u zajedničkom radu sa gredama (okvirno/ramovski) su izloženi i značajnim uticajima momenata savijanja, u opštem slučaju u dva pravca (koso savijani su). Kod ukrućenih skeletnih konstrukcija, prijem i prenos horizontalnog opterećenja je mahom „na zidovima“, kojima u preraspodeli horizontalnih sila, zbog neuporedivo veće krutosti od stubova, „pripada“ najveći deo. Ipak, i kod ovih konstrukcija moraju biti razmotrene situacije u kojima, uprkos
ovome, stubovi dobijaju značajne momente savijanja (na primer, kod torziranja zgrade u osnovi). Konačno, kod panelnih konstrukcija, problem prijema horizontalnih sila je manje izražen zbog velike površine (ogromne krutosti) vertikalnih nosećih elemenata. Treba napomenuti da vertikalni elementi, u pojedinim238 situacijama (na primer u podzemnom delu zgrade, tlom) mogu biti opterećeni upravno na svoju ravan, kada ih proračunom valja obezbediti u smislu mogućnosti prijema odgovarajućih momenata savijanja.
Višespratne zgrade se karakterišu relativno velikim težinama (zavisno i od broja spratova), zbog čega njihovim temeljenjem treba obezbediti rasprostiranje ovog opterećenja preko dovoljno velike površine da bi naponi u tlu ostali u granicama dopuštenih. Otud, kao najčešći izbor temeljne konstrukcije javljaju se temeljne ploče i temeljni roštilji. Četo je neophodno primeniti i duboko fundiranje (šipovi) ili mere poboljšanja tla ili ukopavanja objekta.