Vizantijska država

Uvod

Vizantijsko carstvo je termin koji se koristi da opiše prostor grčkog govornog područja Rimskog carstva tokom srednjeg veka, sa sedištem u Konstantinopolju. U posebnom smislu, obično se odnosi na vekove koji su obeležili pad Zapadnog rimskog carstva, koristi se i termin Istočno rimsko carstvo. Ne postoji opšta saglasnost oko vremena kada počinje vizantijska epoha. Neki taj početak smeštaju u vreme vladavine Dioklecijana (284-305), tokom koje je sproveo administrativne reforme, deleći carstvo na istočni deo (pars Orientis) i zapadni deo (pars Occidentis). Drugi ga smeštaju u period vladavine Teodosija I (379-395) i trijumfa hrišćanstva nad rimskom paganskom religijom, ili, posle njegove smrti 395. god., sa podelom imperije na zapadni i istočni deo. Opet, neki misle da početni Vizantijski period počinje 476. god., kada je poslednji zapadni car, Romul Avgustul, bio primoran da abdicira, stoga ostavljajući vladaru Istočnog carstva jedinu carsku vlast. Krajem III veka centar ekonomskog i političkog života Rimskog carstva preselio se u bogatije provincije istočnog Sredozemlja. Car Konstantin Veliki (276-337) preneo je svoje sedište iz Rima na obale Bosfora u Vizant, gde se ubrzo razvila nova prestonica Kostantinopolj (Carigrad). U svakom slučaju, promene su bile postepene i do 330. god., kada je Konstantin I Veliki inaugurisao svoju novu rezidenciju (koja će sredinom 4. veka prerasti u prestonicu Carstva), proces helenizacije i hristijanizacije je već uveliko poodmakao.

ISTORIJA VIZANTIJSKOG CARSTVA

Padom Rima (476) prestala je da postoji zapadna polovina Rimskog carstva, dok je istočna polovina nastavila da traje kao Vizantijsko carstvo, s Konstantinopoljem kao glavnim gradom. Istočna carevina se od zapadne razlikovala po mnogim svojstvima: kao naslednik civilizacije helenističke ere, bilo je razvijenije i urbanizovanije.
Njegov najveći car, Justinijan, ponovo je osvojio neke delove zapadne Evrope, sagradio Svetu Sofiju, i dao osnovnu kodifikaciju rimskog prava. Posle njegove smrti carstvo je oslabilo.
Dugotrajna rasprava oko ikonoborstva unutar istočne crkve pripremila je teren za raskid sa rimskom crkvom 1054.
Tokom ovog sukoba, Arapi i Turci Seldžuci učvrstili su vlast na tom području. Krajem 11. veka , Aleksije I Komnin potražio je pomoć od Venecije i pape; ovi saveznici pretvorili su potonje krstaške ratove u pljačkaške pohode. U 4. krstaškom ratu Venecijanci su osvojili Konstantinopolj i ustoličili niz latinskih careva.(Pad Carigrada (1204). Kada su ga vizantijski prognanici povratili 1261, carstvo je bilo jedva nešto veće od grada-države.
U 14. veku počeli su da nadiru osmanski Turci; dugotrajna opsada Konstantinopolja završila se 1453, kada je poslednji car Konstantin Dragaš poginuo na gradskim zidinama, oblast potpala pod osmansku vlast.
Istorija vizantiskog carstva, i pored radova koji su je za poslednjih pedeset godina skoro preporodili, ipak je još uvek, naročito na Zapadu, predmet upornih predrasuda. Mnogi od naših savremenika je i danas smatraju, poput Monteskjea i Gibona, produženjem i opadanjem rimskoga carstva. Pod uticajem nesvesnih posledica vekovne mržnje i tamnog sećanja na prohujale verske strasti mi i danas sudimo o srednjevekovnim Grcima kao što su o njima sudili krstaši koji ih nisu razumeli i pape koje su ih isključile iz crkve. Isto tako, vizantiska se umetnost još suviše često smatra okamenjenom umetnošću, – “hijeratičnom”, kako se vrlo rado govori, – nesposobnom za obnovu i koja je, pod strogim nadzorom crkve, ograničila svoj hiljadugodišnji napor na beskrajno umnožavanje dela nekolicine genijalnih umetnika.
U stvari, Vizantija je bila nešto sasvim drugo. Mada se ona dragovoljno proglasila naslednicom i nastavljačicom Rima, mada su se njeni carevi, do poslednjeg dana, nazivali “Vasileusima Romeja”, ma da se oni nikada nisu odrekli prava koja su polagali na staru i slavnu prestonicu carstva, ipak je Vizantija postala vrlo brzo i bila u suštini istočna carevina. Ne treba o njoj donositi sud u poređenju sa blistavim spomenom koji je ostavio Rim: po jednom od ljudi koji su najbolje shvatili njenu prirodu i nazreli njen pravi izgled ona je bila “srednjevekovna država smeštena na krajnjim granicama Evrope prema varvarskim narodima Azije”. Ta država je imala svoje nedostatke i svoje poroke koje bi detinjasto hteti sakriti. U njoj su se vrlo često dešavali dvorski prevrati i vojničke bune.Pored gospodstvenosti njene civilizacije naravi su joj često bile surove i svirepe, i ona je proizvela, najzad, u velikom izobilju, ljude osrednjih karaktera i niskih duša. Ali, pored svih ovih mana, ta država je bila velika.