Vuk u predanjima o Svetom Savi

 
Uvod—Predanja

U starim spisima i beleškama sačuvana su svedočanstva o posebnim oblicima pripovedanja, koja svedoče o dugovekovnim verovanjima vezanim za trenutke u prošlosti, nastanak određenog lokaliteta, ličnosti. Upravo se po ovim odlikama predanja razlikuju od drugih pripovednih vrsta. Predanja su po svojoj kompoziciji jednostavna, i u tradiciji imaju zaseban status. Prvi koji su pripovetke razdvojili od predanja bili su braća Grim. Oni su smatrali da su pripovetke (Märchen) —„poetičnije”, a predanja (Sagen) —„istoričnija”. Vuk je predanjima dao specifično mesto. Za života on je sastavio posebnu knjigu, koja je objavljena tek nakon njegove smrti. Život i običaji naroda srpskog(Beč, 1867)—u ovoj knjizi nalaze se odeljci sa predanjima, koje je Vuk Karadžić sakupljao.
U savremenoj književnosti predanja su podeljena na sledeći način:
1) Demonološka i mitološka predanja
2) Etiološka i eshatološka predanja
3) Kulturno-istorijska predanja
Demonološka (mitološka) predanja zasnivaju se na čovekovom verovanju u postojanje natprirodnih sila, u postojanje mitoloških bića (vila, vampira, veštica i vukodlaka). Pripovedač se često nalazi u ulozi junaka ili svedoka pogubnih susreta, koje obavezno ukazuje na stravične posledice, kontakta između demona i čoveka. Ako je događaj prikazan kao razvijena epizoda u pitanju je fabulata, ako saopštava lični događaj u pitanju je memorata. Obe forme su zastupljene. Neveliki katalog mitskih bića i demona obuhvatio je manje—više razvijena Vukova kazivanja štampana još 1818. uRječniku.
Etiološko predanje je po svom karakteru najbliže mitu. Kazuje o nastanku voda, stena, nebeskih tela, sveta, čoveka, gradova. To su najčešće kratke jednoepizodične duhovite naracije. Eshatološka predanja su posebna podvrsta predanja, koja govore o kraju sveta i sudnjem danu.
Kulturno-istorijska predanja tumače se kao vid usmene istorije. Likovi u ovim predanjima imaju zadatak da se bore za napredak i slobodu, preuzimaju funkciju predvodnika. Dovode se u vezu sa mitskim bićima. Njihovi konji i junačko oružije se prikazuju sa sličnim oznakama (Jabučilo i Šarac). Ovoj vrsti predanja pripadaju i predanja o Svetom Savi i Marku Kraljeviću.

Sveti Sava i vuk

U našoj narodnoj tradiciji vuci su stalni pratioci Svetoga Save. Odnosi između Svetog Save i vuka su veoma bliski. Veza između vuka i Svetog Save vrlo je jaka.U liku Svetoga Save možemo izvojiti dve katakteristike po kojima se on izdvaja: postupci i atributi. Neki od mnogobrojnih Savinih postupaka su da otvara izvore, čini razna čuda, stvara pojedine životinje i njima gospodari (vuk, mačka, pčele), podučava ljude itd.Glavni atributi Svetog Save koji se povezuju sa njim su štap ili štaka i vuk. Najveći deo čudotvornih promena Sveti Sava čini štapom ili štakom. Kao da se njegova božanska snaga nalazi u tom štapu (u jednoj priči se kaže: „Domaćin je samo video da je u njegova radnika tj. kod Svetog Save ima jedan štap, sa kojim se on nikada ne rastavlja…” ). Njegov štap ima čarobnu moć, udarcem on oživljava vuka kojeg je đavo stvorio, bezdušnog čoveka pretvara u kamen itd.
Htonično obeležije Svetog Save iskazano je preko vuka, sa kojim se on nalazi u vezi. Vukovi su psi Svetoga Save, koji čuvaju granice htoničnog prostranstva.