Zagadjenje vazduha vestačkim djubrivima

Uvod
Čist vazduh se praktično više ne može naći u prirodi. On je zagađen brojnim materijama nastalim ljudskom aktivnošću.
Zagđen vazduh je onaj koji je poprimio gas, paru, dim, prašinu i druge materije iz različitih izvora u količinama koje mogu štetno uticati na zdravlje stanovnika, životnu sredinu i materijalna dobra. Jedan od zagađivača je i veštačko đubrivo.13
Đubrivima se nazivaju materije koje u sebi sadrže elemente potrebne za razvoj biljaka. Sa razvojem hemijskih tehnologije počela je proizvodnja veštačkih đubriva čija primena svakim danom sve više raste. Sadašnja situacija u svetskoj poljoprivredi pokazuje da potražnja za kvalitetnom hranom stalno raste, posebno u industrijski razvijenim zemljama.2
Veštačka đubriva su u hemijskom smislu uglavnom neorganske soli. Veštačko đubrivo može se naći kao čvrsto, vodotopivo i kao đubrivo sa kontrolisanim otpuštanjem hemijskih elemenata. Đubriva sadrže tri osnovne biljne hranljive materije uglavnom azota i fosfora sa manjim količinama kalijuma.
Đubriva se dele na organaska i neorganska.
Od organskih najpoznatije je stajsko đubrivo, kompost, koštano brašno, riblje brašno, karbimid i druge materije dobijene preradom prirodnih sirovina ili sintezom organskih jedinjenja.
Neorganska veštačka đubriva su uglavnom veštačke materije dobijene hemijskom preradom prirodnih mineral, primenom dosta složenih tehnoloških procesa proizvodnje.
Neorganska se dele na prirodna i veštačka.
Prirodna su guano i fosfatno brašno, a veštačka čine amonijum-sulfat, KAN (krečni amonijum nitrat), super fosfat itd.
Prema osnovnom elementu koji sadrže veštačka đubriva dele se na: azotna, fosforna, kalijumova, kalcijumova (krečna), magnezijumova mešovita i kompleksna. Od azotnih veštačkih đubriva poznata su sl: čilska šalitra, NaNO3 (KAN), KNO3, Ca(NO3). Sadržaj elemenata u veštačkim đubrivima prikazan je u tabeli 1.3
Glavni razlog zašto veštčka đubriva postaju zagađujuće materije u životnoj sredini je njihova neadekvatna i preterana upotreba. Prekomerna upotreba đubriva može biti jednako štetna kao i premala količina.
U toku proizvodnje veštačkih đubriva nastaju dve grupe zagađivača. U prvu spadaju oni, koji se neposredno proizvode samim radnim procesom i mogu se smatrati opštim zagađivačima. Drugu grupu predstavljaju supstance koje se sintetizuju ili direktno dobijaju tehnološkim operacijama, a po svom sastavu su toksične za okolinu.2
Azotna đubriva koja sadrže nitrate mogu zagaditi vazduh, kao i fosforna đubriva. Sa visokim koncentracijama u vazduhu i vodi, nitrati mogu otrovati ljude, posebno decu. Đubrivo koje usev ne iskoristi dospeva u životnu sredinu kroz zemljište u podzemne i površinske vode, pa u vazduh, gde izaziva najveće štete.1