Ekonomska funkcija države

UVOD

U radu će se analizirati ekonomska uloga države kao i načini na koji se može povećati efikasnost njenog djelovanja. Uloga države u okvirima savremene privrede dobija sve veći značaj pa samim tim pitanje njene efikasnosti je od velikog značaja. Postoji saglasnost oko najvažnijeg zadatka države a to je da obezbjedi pravni poredak kojim se štite osnovne institucije i pravila ponašanja u tržišnoj privredi i garantuje svojina i ugovor za sve ekonomske učesnike.
Ekonomska uloga države ima određene specifičnosti:
Funkcije se vrše suštinski različito u odnosu na način kako to čine individualni ekonomski učesnici kroz tržišni mehanizam.
U slučaju ekonomske uloge države odluke se donose putem javnog izbora i kolektivnog odlučivanja i to kroz parlamentarne glasačke i ostale javne procedure.
Legitimitet javne funkcije proizilazi, neposredno ili posredno, iz izbornog procesa, a odgovornost za valjano vršenje funkcija postoji, posredno ili neposredno, prema samom biračkom tijelu.
Država jedina raspolaže pravom da prisilno sprovede svoje odluke.

1. RAZVOJ I NASTANAK

Prisustvo države u privredi je postojalo oduvijek, pa je samim tim postojala i težnja ekonomske slobode, odnosno nemješanje države u privredu. Ovdje važno mjesto zauzima Adam Smit koji u svome djelu «Istraživanje prirode i uzroka bogastva naroda», smatra da će opšti interesi biti najbolje ostvareni ako budu prepušteni slobodnom djelovanju, bez mješanja bilo kakvog stranog autoriteta. Međutim Kejns je smatrao da je potrebno nešto i žrtvovati od induvidualnih sloboda da bi privreda u cjelini bolje funkcionisala. On smatra da država zavisno od situacije treba poduzimati određene mjere u privredi.
Jačanje uloge države u društvu ima svoje prelazne etape:
1. Velika svjetska ekonomska kriza 1929.god. (period ”Kejnzijanske revolucije”),
2. period posle II svjetskog rata i
3. period III tehnološke revolucije.
Bitni faktori ekonomskog života razvijenih zemalja su:
• Krupne korporacije;
• Organizovani sindikati i
• Država.
U ekonomskoj teoriji već krajem prošlog, a naručito u prvoj polovini XX vjeka, počinju sve više preovladavati teorije o potrebi i nužnosti državnog intervencionizma u privredi. Razvojem kapitalizma, odnosno njegovim postepenim prelaskom u drugu i posljednju fazu, u fazu monopolističkog kapitalizma ili ekonomskog imperijalizma, sve češće dolazi do pojava krize i depresija, do hiperprodukcije raznih vrsta robe, do masovne nezaposlenosti.
U procesu reprodukcije ukupnog društvenog kapitala ovo je dovelo do velikih i nepremostivih teškoća koje su se ispoljile naručito posle prvog svjetskog rata i posbno u vezi sa velikom ekonomskom krizom, koja se javila u periodu od 1929. do 1933.godine. U depresiji 1929.god. došlo je, npr. u privredi SAD do ogromnog pada u investicijama fiksnog kapitala (izgradnja i oprema). Privatna izgradnja pala je od 7 milijardi iz 1929. na svega 1,7 milijardi u 1932. godini, dok su izdaci za proizvodnu opremu pali od 6,4 milijarde na 1,8 milijardi. Ukupan pad iznosio je od 14,2 na 3,5 milijardi. Taj pad praćen je i velikim investicijama u zalihe koje su izazvane oštrim padomukupnog volumena realizacije. Među mnogobrojnim teoretičarima se u savremenoj buržoaskoj ekonomskoj nauci mnogo manje diskutuje i postavlja pitanje: da li država uopšte treba da interveniše u privredi, sve se više diskutuje i tretira problem: koliko i do koje mjere država treba da se mješa u pitanje privrede, kolika treba da bude visina i kakva da bude suština i karakter ove investicije. Prema ovim teorijama država treba , pored posrednih oblika uticanja na razvoj privrede koji su praktikovani i ranije (poreska, kreditna i finansiska politika) da i neposredno utiče na razvoj politike.

1.1. Specifičnosti vršenja ekonomske funkcije

• Saglasnost postoji oko najvažnijeg zadatka države da obezbjedi pravni poredak kojim se štite osnovne institucije i pravila ponašanja u tržišnoj privredi i garantuje svojinu i ugovor za sve ekonomske učesnike.
• Funkcije se vrše suštinski različito u odnodu na način kako to čine induvidualni ekonomski učesnici kroz tržišni mehanizam.
• U slučaju EFD odluke se donose putem javnog izbora i kolektivnog odlučivanja i to kroz parlamentarne glasačke i ostale javne procedure.
• Legitimitet javne funkcije proizilazi, neposredno ili posredno, iz izbornog procesa, a odgovornost za valjano vršenje funkcije, posredno ili neposredno, prema samom biračkom tijelu.
• Država jedina raspolaže pravom da prisilno sprovede svoje odluke.