Endemizam – Definicija i podele

Endemizam – definicija endemizma i podela

Endemizam (od grč. ἔνδημος= lokalni)  je pojava ograničenog rasprostranjenja organizama na određenoj, često maloj, teritoriji ili akvatoriji.
Endemiti su taksoni malih areala.
Endemične vrste (ili neki drugi taksoni – rod, familija…) su one koje imaju više ili manje prostorno ograničen areal, nalaze se u jednoj većoj ili manjoj oblasti i van te oblasti se više nigde ne nalaze.
Areal je deo teritorije koje zauzima određena vrsta (ili neki drugi takson – rod, familija…). Areal svake vrste je odraz njenog rasprostranjenja, obuhvata sva njena konkretna nalazišta na kojima data vrsta živi. Površina areala endemičnog taksona može biti veoma mala (jedna litica u Bokokotorskom zalivu), ali i veoma velika (kontinent Australija — australijski endemiti).
Glavna karakteristika endemizma je poklapanje areala nekog taksona sa geografski ili ekološki definisanom površinom (staništem).
Centrima endemizma nazivamo ona područja koja imaju relativno veliku zastupljenost endemičnih taksona u odnosu na površinu.
Endemizam se kao pojava najščešće vezuje za ostrva, usled njihove geografske izolovanosti, tako da govorimo o endemskoj flori i fauni Havajskog arhipelaga, arhipelaga Galapagos, Sokotre.
Ako je endemizam posledica, proslosti, starosti vrsta, onda se naziva reliktni ili regresivni – paleoendemizam.
Ako je uslovljen mladošću vrste onda se zove progresivni ili neoendemizam.
Konzervacioni biolozi su posebno zainteresovani za oblasti koje se odlikuju velikim udelom endemičnih vrsta. Značajno je sačuvati takve prostore, zbog toga što veliki deo njihove flore i faune, a samim tim i ekosistema koje formiraju, nije moguće naći na nekom drugom prostoru. Oblasti sa visokim stepenom endemizma često se odlikuju i sa velikim bogastvom vrsta.
Posebna pažnja se posvećuje oblastima koje se odlikuju visokim stepenom endemizma (a time i diverziteta) a koje su izložene određenom stepenu ugroženosti ekosistema – ti regioni su zovu vruće tačke biodiverziteta. Vruće tačke biodiverziteta se karakterišu lokalizovanom koncentracijom biodiverziteta koji je ugrožen i predstavljaju prioritete za zaštitu.
Kopnena vruća tačka biodiverziteta je kvantitativno definisana kao oblast koja ima najmanje 0.5% ili 1,500 od svetskog ca. 300,000 diverziteta vrsta zelenih biljaka (Viridiplantae), i koja je izgubila najmanje 70% svoje primarne vegetacije.
Morska vruća tačka biodiverzitetajekvanitativno definisana na osnovu izračunavanja relativnog endemizma većeg broja taksona (vrste korala, puževa, rakova, riba) unutar regiona i relativnog stepena opasnosti za taj region.
Takođe pažnja konzervacionih biologa je usmerena na hladne tačke biodiverziteta – to su oblasti koje se odlikuju malim biološkim diverzitetom ali uključuju ugrožene ekosisteme. Hladne tačke biodiverziteta su siromašne u bogastvu vrsta ali ona mogu biti značajna jer to može biti jedino mesto gde se neke retke vrste mogu naći.