Grupno odlučivanje i rešavanje problema

1. Uvod

Kada govorimo o nosiocu procesa odlučivanja, možemo govoriti o dve vrste odlučivanja, o individualnom i grupnom.
Za razliku od grupnog kod individualnog odlučivanja glavni i jedini akter je jedna osoba o čemu će detaljnije biti opisano u posebnom pasusu. Koliko god delovalo jednostavnije od grupnog, ne mora biti da je tako, jer u individualnom sva odgovornost za pogrešne odluke pada na jednu osobu.
Grupno odlučivanje sa druge strane predstavlja odluke grupe racionalnih pojedinaca koji nastoje da donesu neku odluku a koja se svodi na agregaciju izbora članova jedne grupe. Drugim rečima, mišljenja i predlozi pojedinaca jedne grupe se kombinuju kako bi se dobila grupna prefrencija verovatnoće. Dobar ishod grupnog odlučivanja može se očekivati a ujedno i postići kada se otklone negativni faktori i kada se promišljeno pristupi otklanjanju istih .
Pord toga što bi trebalo da zadovolji racionalne uslove, grupno odlučivanje mora da zadovolji i one etičke. Međutim, dokazano je kako odluka koju donese jedna grupa ne može u isto vreme biti i racionalna i etička, što se u literaturi definiše kao nemogućnost društvenog izbora. Ova vrsta odlučivanja je primenljiva svuda, najviše se koristi u većim kompanijama tj na svim mestima gde je potrebno doneti neke odluke. Ono postoji u skoro svim vrstama poslova i zavise od nivoa na kojem se odluke donose i koliko zaposlenih donosi krajnju odluku.
Tokom procesa grupnog odlučivanja, prvo svaki pojedinac tj član grupe pravi svoju rang listu alternative po prioritetu, a potom se formira profil koga čine sve te rang liste pojedinaca odnosno preferencije članova grupe. Poenta grupnog odlučivanja je da se svi ti predlozi transformišu u jedinstvenu rang listu. Iz ovoga se zaključuje da je grupno odlučivanje u stvari definisanje procesa, procedure ili pravila pomoću kojih se dolazi do jedinstvene liste.
Veliki broj odluka se putem grupnog odlučivanja donosi u korporacijama gde postoje čitavi timovi koji pregovaraju o sledećim potezima firme.

Po važnosti donetih odluka, razlikujemo strateške i izvršne odluke. Pa tako, kod izvršnih radnih mesta, strateške odluke su bitnije od izvršnih. Ono što im je zajedničko je odlučivanje koje u svakom od ovih odluka igra glavnu ulogu jer putem odlučivanja se dolazi do krajnjeg produkta, odnosno do same odluke.

2. Individualno odlučivanje

Kao što je već pomenuto, osnovna razlika između grupnog i individualnog odlučivanja je ta što kod individualnog, odluku donosi jedna osoba. Razlika je najveća po brojnosti aktera koji donose odluku, kojih je u ovom slučaju samo jedan.
Ovu vrstu odlučivanja obično primenjuju menadžeri kod kojih brzina donošenja odluke zavisi od njihovih sposobnosti. Dobro donošenje odluka je glavna odlika koja menadžere može podići na višu hijerarhijsku lestvicu, čak nisu retki slučajevi u kojima su mnogi dobri menadžeri preko odluka dolazili i do direktorskih pozicija. Ipak, za razliku od grupnog, individualno odlučivanje nosi mnogo više odgovornosti al ii stresa. Međutim najveća mana ove vrste odlučivanja je nemogućnost sagledavanja problema iz svih uglova, jer mnogo je lakše da grupa detaljno izanalizira problem ili određenu temu oko koje se polemiše, nego pojedinac koji će generisati manje ideja od grupe.
Odlučivanje je, kako ističe W. J. Duncan, prisutno u svakodnevnom životu, kako profesionalnom, isto tako i privatnom. Donošenje odluke odnosno odlučivanje staro je isto toliko koliko je staro i ljudsko društvo odnosno ljudski rod. Svaka ljudska aktivnost posledica je nekog ranijeg procesa odlučivanja ili je ona sama odlučivanje. Dakle, sve što radimo danas, ili je odlučivanje ili realizacija (implementacija ) ranijeg procesa odlučivanja.

3. Grupno odlučivanje

Grupno odlučivanje predstavlja način odlučivanja u kojem odluke donose grupe ljudi. Povod za formiranje grupa može da bude zajednički rad, menadžerske funkcije i slično. Najvažniji faktori koji će uticati na uspešnost donošenja odluke su:
a) Sastav grupe
b) Veličina grupe
c) Unutrašnja povezanost
d) Norme
Znači za uspeh grupnog odlučivanja bitan je sastav grupe koja donosi te odluke, veličina grupe, norme ponašanja i postojanje kohezije između članova grupe. Iako postoje grupe koje broje svega tri člana, brojnost je takođe jedna od bitnih odlika grupnog odlučivanja jer što više ljudi, to više kreativnosti i ideja
Mišljenja članova grupa se mogu dosta razlikovati. Najbolji rezultati unutar jedne grupe postići će se ako je znanje članova grupa komplementaran, a loš ukoliko su njihova znanja istovrsna.
Za H. Koontza i H. Weihricha odlučivanje bi se moglo definisati kao biranje smera odnosno načina delovanja između više činioca. U vezi sa odlučivanjem potrebno je pre svega i dati odgovor na sledeća pitanja
• Gde se neki posao mora obaviti ( mesto odlučivanja )?
• Kada se određeni posao mora obaviti (vreme odlučivanja )?
• Kako se taj posao mora obaviti (način odlučivanja )?
• Ko će obaviti taj posao (osoba koja donosi odluke )?