Osnove ekonomije

 
1. EKONOMIJA KAO NAUKA

Ekonomija kao nauka nastala je prije nekoliko vijekova. Prvi put se javlja u djelima jednog Škotlanđanina, Adama Smita, koji je najzaslužniji za širenje vjere u tržište i pojam ekonomskog liberalizma.
Djelo je bijelih ljudi i nastala je u Evropi. Sama po sebi predstavlja svojevrstan klaster (grozd) znanja i disciplina koje imaju različit predmet istraživanja. Djelimo je na: 1)mikroekonomiju
2)makroekonomiju
3)mezoekonomiju
4)mega ili superekonomiju (spoljna ekonomija)
5)razvojnu ekonomiju i još neke discipline koje proučavaju različite koncepte u ekonomiji.

Savremena ekonomska teorija razvija se u okviru njena tri temeljna pravca:
1)neoklasični
2)kenzijanski i
3)institucionalno-sociološki pravac

Osnovne etape u razvoju ekonomske nauke bile su:
MERKANTILIZAM (XVI-XVIII vijeka) na čelu sa Tomasom Manom, koji kaže da je glavno bogastvo zlato i zlatni novac. Oni kažu da se do bogastva dolazi trgovinom i novčanim obrtom.
FIZIOKREATIZAM (XVIII vijek) na čelu sa Keneom i Tirgoom, koji kažu da je glavno bogastvo proizvod u poljoprivredi, a glavna oblast privrede poljoprivreda.
ENGLESKA KLASIČNA EKONOMIJA (XVII-XIX vijeka) na čelu sa Petiem, Rikardom i Smitom, kaže da bogastvo daje industrija, agrar i ostale grane materijalne proizvodnje, a da je rad izvor bogastva.
MARKSIZAM (sredina XIXog vijeka) na čelu sa Karlom Marksom i Engelsom koji razrađuju teoriju vrednosti i viška vrednosti, zakon vrednosti i kapitalističkog razvoja.
NEOKLASIKA (kraj XIXog vijeka) na čelu sa Alfredom Maršalom, kaže da je tržište sposobno za samoregulaciju, održavanje ravnoteže i razvoj i da je država dužna da stvara uslove za funkcionisanje tržišta.
KENZIJANSTVO (30te godina XXog vijeka) na čelu sa Džonom Majnardom Kejnzom uči da tržište nije sposobno regulisati privredu i da je nužna državna intervencija u funkciji pune zaposlenosti.
NEOKLASIČNA SINTEZA (od 50ih godina XXog vijeka) na čelu sa Džonom Hiksom i Polom Samjuelsonom, preporučuje neoklasične i kenzijanske recepte, ovisno od privredne situacije. Afirmišu moć tržišta i monetarno-kreditne politike.
MODERNA NEOKLASIKA (70te godine XXog vijeka) na čelu sa Fridmanom i Lukasom, koji se zalažu za potpuno vraćanje tržištu.
Inače ekonomska teorija se sastoji iz svaja dva velika dijela, tj mirkoekonomije i makroekonomije.
Mikroekonomija se bavi izučavanjem odlučivanja pojedinačnih preduzeća i domaćinstava i njihovog međusobnog djelovanja na tržištu. Makroekonomija proučava pojave na nivou privrede kao cjeline uključujući inflaciju, nezaposlenost i ekonomski rast.
Riječ economy-ekonom potiče iz grčkog jezika i znači onaj koji upravlja (domaćin). Postoje različite definicije ekonomije i predmeta njenog istraživanja, ali najprikladnije je reći: Ekonomija je nauka o ekonomskom izboru koji se vrši u uslovima ograničenih resursa i to s ciljem maksimalnog zadovoljavanja ljudskih potreba na vazi sticanja dohotka i profita.
Ekonomija je priznata kao nauka tek od 1969.godine od kada Centralna banka Švedske, u ime Švedske kraljevske akademije nauka dodjeljuje zaslužnim ekonomistima Nobelovu nagradu za dobrinos razvoju ove nauke.

Ekonomska nauka ima svoj subjekt , objekt i predmet istraživanja. Subjekt istraživanja je čovjek, grupe ljudi, država. Objekt istraživanja su međusobno povezane i uslovljene ekonomske pojave. Predmet istraživanja ekonomije je ekonomska borba za privređivanje, tj. privredna aktivnost čovjeka i drugih subjekata u uslovima ograničenih resursa i njhovo ekonomsko ponašanje u datoj životnoj sredini.
Životna sredina se sastoji od prirodne i socijalne sredine. Prirodna sredina govori o zavisnosti ljudi od materijalnog svijeta prirode, a socijalna sredina govori da je privredna djelatnost čovjeka određena i limitirana društvenom organizacijom. I jedna i druga mogu da stimulišu i sputavaju privredni razvoj.
Funkcije ekonomske nauke su:
1. Spoznajna- ima za cilj da istraži i objasni ekonomske pojave i procese.
2. Metodološka- ima za cilj da izgradi i ponudi metode za izučavanje ekonomskih problema.
3. Praktično-upravljačka- bavi se edukacijom za upravljanje firmom, granom, državom.
4. Prognozistička- sastoji se u objašnjenju perspektive, kretanja u okruženju i td.

Dva osnovna pristupa u izučavanju ekonomske problematike su.
1) NORMATIVNI – proučava ekonomske pojave, odnosno prikazuje pojave kakve bi trebale biti.
2) POZETIVNI – proučava ekonomske pojave i prikazuje ih onakvim kakave jesu.

Kod metodološke funkcije ekonomske nauke najpoznatiji metodi u mikroekonomiji su:
-granična analiza
-funkcionalna analiza
-grafički metod
A najpoznatiji metodi u makroekonomiji su:
-metod modeliranja
-metod agregiranja