Otpad u grafičkoj industriji

Uvod
Štamparije u toku proizvodnje stvaraju otpad. Taj otpad se stvara kao posledica različitih procesa kao što su izrada štamparske ploče, obrada slike, štampanje i završna grafička obrada i razlikuje se zavisno od tehnike štampe. Da bi se otpad redukovao, preduzeća moraju voditi više računa o upravljanju otpadom. To zahteva promene stavova i prakse preduzeća sa akcentom na sprečavanju i redukovanju otpada više nego na tretiranju i uklanjanju otpada, jer svaki otpad predstavlja veliki gubitak novca. Neki od koraka za upravljanje otpadom (Waste Management) su sledeći:

• mora se poznavati vrsta otpada (od čega se sastoji, koliko se proizvede, koja je cena uklanjanja); glavni otpad stvoren od strane grafičke proizvodnje uključuje: otpadni papir, otpadnu vodu, fotohemijskerastvore, potrošene boje, otpadne rastvarače, štamparske ploče, prazne hemijske i kontejnere za boju, kontaminirane otpatke i krpe,
• treba izbegavati produkte koji se ne mogu reciklirati,
• redukovati upotrebu materijala (minimalizovati ostatke boje i rastvarača, naručiti veću količinu tačno obr-ezanih potrebnih formata papira, kupovati produkte koji su upakovani sa minimum materijalakoji se može reciklovati),
• kad god je moguće iskoristiti već korišćen materijal,- slati materijale na reciklažu (npr. aluminijumske ploče).

Grafičko Zagađenje
Postupci pripreme za štampu stvaraju više tipova otpada kojima se može upravljati i, na taj način,ih smanjiti. Primarne komponente otpada koji nastaje u toku pripreme za štampu su iskorišćeni fotografski flm, otpadne fotohemijske kupke, voda za ispiranje i presvlake, razvijači i otpadne štamparske ploče. Najbolji način prevencije zagađenja je potpun prelazak na digitalnu pripremu za štampu. Međutim, troškovi potpune digitalizacije su veoma veliki i mnoge štamparije se još uvek oslanjaju na fotografske procese iliautomatske razvijače filma i ploče, kako bi se dobila konačna kopija, štamparska forma i otisak.

Priprema za štampu
Priprema za štampu generiše nekoliko vrsta otpada koji se mogu redukovati na različite načine. To suiskorišćeni fotografski film, otpadne fotohemijske kupke, rastvori za ispiranje, razvijači ploča, kao i otpadne ploče. Najbolja prevencija zagađenja je kompletni prelazak na elektronsku pripremu za štampu. Međutim, cena potpune digitalizacije je veoma velika i zato mnoge štamparije još uvek koriste fotografski proces ili au-tomatsko razvijanje filmova i ploča .Delovanjem svetla na fotografski sloj, dolazi do fotohemijskih promena koje se manifestuju zacrnjenjem,a koje nastaje stvaranjem elementarnog srebra. Ovaj proces se naziva fotoliza srebrohalogenida. Nastala promena usled osvetljavanja naziva se nevidljiva ili latentna slika. Proces pretvaranja latentne slike u vidljivu i postojanu naziva se obrada fotografskog materijala i sastoji seiz sledećih faza:

• razvijanje
• prekidanje
• fiksiranje
• ispiranje
• sušenje.

Razvijač je hemijski rastvor koji se sastoji iz:

• razvijačke suspstance
• aktivatora
• usporivača
• konzervansa
• vode.

Kao razvijačka supstanca koriste se organska jedinjenja kao što su derivati benzena i naftena (polifenoli) iaromatski poliamini u orto i para položaju. Jedinjenja koja su najčešće u upotrebi su: hidrohinon, pirokate-hin, pirogalol, adurol, glicin, metol, rodinal, amidol, p-fenilendiamin, o-fenilendiamin,fenidon.Aktivator se sastoji od baznih supstanci koje ubrzavaju proces razvijanja tako što povećavaju disocijacijurazvijačke supstance u vodi. To su najčešće natrijum hidroksid, kalijum hidroksid, natrijum karbonat, kali- jum karbonat, boraks.Konzervans minimalizuje efekte oksidacije kiseonikom iz vazduha. Kao konzervans se najčešće koristenatrijum sulfit i natrijum bisulfit.Usporivač usporava proces razvijanja i sprečava pojavu mrene zbog formiranja klica srebra na neosvetljenimdelovima filma. Najčešće se za to koristi kalijum bromid, a u novije vreme benzotriazol.U trenutku fizičkog prenosa fotografskog materijala iz razvijača u fiksir, na njemu se zadržava određenakoličina razvijača, pa se može nastaviti neželjeno razvijanje. Zato se odmah stavlja u prekidnu kupku, što jenajčešće 2% rastvor sirćetne kiseline, a koristi se i 4% rastvor kalijum sulfita, 3% rastvor natrijum sulfita i1.5% rastvor limunske kiseline čijim dejstvom dolazi do neutralizacije baza iz razvijača usled čega se sman- juje količina anjona razvijačke supstance, a samim tim i brzina razvijanja. Proces pretvaranja kristala srebrohalogenida u iz razvijenog fotografskog sloja u u rastvorne soli i njihovorastvaranje u vodi naziva se fiksiranje.