Pomorska piraterija

UVOD

Pojam pirat (lat. pirata) u prevodu znači morski razbojnik, gusar, a piraterija (lat. piraterie) znači razbojništvo na moru, gusarstvo.
Termin “piraterija”, u svijetu modernih izraza u poslednje vrijeme, osim pomorske piraterije na koju se uvijek mislilo, podrazumijeva i neke druge nelegalne aktivnosti kao što su: nelegalno kopiranje, falsifikovanje i distribuciju kompjuterskih programa, CD, filmova, čak i televizijskih programa.
Određeni autori , preporučuju izbegavanje termina koji navode na pogrešan zaključak i korišćenje drugih značenja za objašnjavanje određenih pojmova.
Naročito preporučuje izbjegavanje izraza „piraterija“ za delo kopiranja informacije, tvrdeći da se, pošto izraz „piraterija“ označava čin pljačkanja i porobljavanja na moru, on zloupotrebljava od strane današnjih korporacija ne bi li time dali veći značaj činu kopiranja softvera i drugih neopipljivih stvari.
Međutim izraz piraterija je uglavnom ušao u upotrebu kao objašnjenje pojmova koji podrazumijeva svako neovlašćeno preuzimanje i distrubuiranje autorskog materijala.
Cilj ovog seminarskom rada je da objasni isključivo pojam pomorske piraterije kao dio organizovanog kriminala.
Pomorska piraterija je fenomen za koji se smatralo da pripada istoriji, odnosno da je iščezao u XIX vijeku. Međutim, ponovo je došao na kriminalnu scenu, a posebno je aktuelan u nekoliko poslednjih godina. Zbog toga je ovom fenomenu potrebno posvetiti punu pažnju, upoznati se sa uzrocima pomorske piraterije i sagledati kao bezbjednosni problem i dio organizovanog kriminala.
Izvori iz kojih je sakupljan materijal za pisanje ovog seminarskog rada su uglavnom članci sa Interneta, jer kod nas postoji vrlo malo literature iz ove oblasti, s obzirom na to da je ovaj fenomen u većoj mjeri aktuelizovan tek u poslednje dvije, tri godine.
1. Pomorska piraterija

1.1. Pojam pomorske piraterije

Različita su mišljenja oko pojmova, pirat odnosno gusar, od onih da su to potpuno različiti pojmovi, od onih da među tim terminima ne postoji nikakva razlika. Prema mišljenjima određenih stručnjaka to su potpuno identični pojmovi i ne treba praviti nikakvu razliku.

Međutim, u knjizi ’’Veliki jedrenjaci 18.stoleća’’ jasno se razdajaju pojmovi ’’pirat’’ i ’’gusar’’ i gdje se kaže: ’’Ta dva naziva itekako valja razlikovati: pirati napadaju svaki brod, bilo koje pripadnosti i znaju samo za jedan zakon, svoj vlastiti. Naprotiv, gusari djeluju samo u ratnim vremenima i protiv brodova neprijateljske zemlje, a uvijek posjeduju vjerodajnice kojima ih kraljevi opunomoćuju za gusarenje. Riječ je dakle o ratnicima te se s njima tako i postupa. Zarobljeni će pirat biti obješen po kratkom postupku, dok se gusari drže ratnim zarobljenicima, te ih najčešće oslobađaju uz otkup ili razmjenu’’. ’’Veliki jedrenjaci 18.vijeka, 1991. Ljubljana
U knjizi Outcasts of the sea: Pirates and Piracy”koja je štampana u Engleskoj 1978.godine se takođe pravi jasna razlika između pirata i gusara i navodi se da engleska riječ “pirate” znači pirat a riječ “privateer” gusar.
Najpoznatiji morski razbojnici na ovim prostorima bili su u XVI vijeku gusari iz Ulcinja i tada je isključivo bio poznat taj termin na ovim prostorima, iako su oni neosporno bili pod zaštitom Otomanske imperije.
Piraterija je definitivno postala pravni pojam za svaki nasilni cin na moru, u zavisnosti od pojedinog nacionalnog zakonodavstva: od klasicnog napada i pljacke drugog broda pa do pobune. A nasilni akt ne mora da bude samo sa namerom da se stekne tzv. protivpravna dobit. Dovoljni su i motivi ideoloske prirode. I tako sve do danasnje piraterije koja se po pravilu vezuje za siromasna podrucja i, jos pravilnije, za korupciju u priobalnim drzavama.
Piraterija postoji u istoriji čovečanstva od trenutka kada su se počeli koristiti vodeni putevi za transport. Vrhunac je dostigla u periodu između 15. i 16. veka, naročito oko Kariba, na Mediteranu i u regionu Istočne Azije. Ipak, sa porastom značaja savremenih ustava i međunarodnog prekomorskog saobraćaja, ovaj fenomen je bio skoro iskorenjen. U 20. vijeku, sve do kraja Hladnog rata piraterija je bila skoro iščezla.
1.2. Uzroci pomorske piraterije
Razlog sve češće piraterije postaje jasno vidljiv ako se baci samo letimičan pogled na oblasti u kojima ona cveta, i na to kako su ovi regioni politički organizovani. Problem sa piraterijom direktno je povezan sa nestabilnošću države. Nestabilnost države podrazumeva nestabilnost u pogledu položaja države i nemogućnosti da distribuira državna dobra svojim građanima.

Takav razvoj događaja može dovesti do totalnog kolapsa državnog uređenja i njegove supstitucije alternativnim oblicima političkog organizovanje, kao npr. tribalizam. U propalim državama vlasti i bezbednosni organi ne mogu sprovesti svoj legitimni monopol sile protiv pirata, ili čak imaju i koristi od pirateriju kroz korupciju.
Ako uzmemo u obzir i ostale faktore možemo reći da se ekspanzija pomorske piraterije dogodila zbog sledećih razloga:
• slabog nadzora obalnih voda pojedinih država
• bogat izbor potencijalno vrijednih ciljeva
• opšteg trenda smanjivanja brojnog stanja posada na trgovačkim brodovima
• daleko manji sigurnosni standardi u pomorskim lukama nego na pr. u vazdušnim lukama
Centri dešavanja piratskih napada su: Rog Afrike, naročito Gulf of Aden, gde somalijski i jemenski pirati predstavljaju istinsku pretnju brodskom saobraćaju ka Sueckom kanalu i u suprotnom smjeru; delta rijeke Niger, oblast bogata naftom, u kojoj djeluje pokret za emancipaciju delte Nigera tzv. MEND i Malacca Strait, moreuz u Jugoistočnoj Aziji, podrucje između Malezije, Singapura i Indonezije i gde više od 50.000 brodova prođe svake godine,sa hiljadama ostrva kao idealnih skrovista i milionima ljudi koji spadaju u najbolje svetske pomorce, siromasnih i zeljnih zarade za koju je more pruzalo neogranicene mogucnosti.
Na sledećoj mapi svijeta, što je prikazano na fotografiji br.1, zabilježene su tačke gdje su se, u poslednje vrijeme, dešavale pljačke i otmice brodova od strane pomorskih pirata