Psihosocijalna teorija ličnosti

1.    UVOD

Eriksonov rad predstavlja konačno prihvaćanje ega kao glavnog sustava u ličnosti i odbacivanje ida. Umjesto ida ego je osnova ličnosti, njezina funkcioniranja i njena razvoja. Zatim, ego predstavlja potpuno autonomnu strukturu ličnosti koja ima naročitu ulogu u toku adaptivnog  razvoja pojedinca. Erikson je razvoj pojedinca i ličnosti doveo u odnos i ovisnost o roditeljima i cjelokupnoj socijalnoj matrici u kojoj se pojedinac nalazi, pa čak i o povijesnim uvjetima ili konstelacijama. Eriksonova psihologija obuhvaća cjelokupni životni raspon čovjeka, od rođenja do starosti, i što u cjelokupnom razvoju pronalazi utjecaje i determinante ponašanja i ličnosti, a ne samo u raznom djetinjstvu kao što je to slučaj s Freudovom psihologijom ličnosti.
Za razumjevanje ličnosti pojedinca potrebno je znati na koje je načine on savladao važne krize u svom razvoju. Poznavanje ličnosti predstavlja poznavanje načina rješavanja psihosocijalnih kriza u razvoju pojedinca. Za Eriksona svaki pojedinac stvaralačke i adaptivne snage i osobine, odnosno svaki je pojedinac po svojoj osnovnoj prirodi dobar, a ne zao, kao što je to slučaj kod Freuda. Zbog toga je i svaki pojedinac potencijalno dobar.
Eriksonova psihosocijalna teorija razvoja ličnosti pretpostavlja da postoje određeni stupnjevi ili stadiji psihosocijalnog razvoja kroz koje prolazi svaki čovjek. Ti su stadiji, kao što ćemo vidjeti, predeterminirani i neizmjenjivi. Postoji stalan i neizmjenjiv raspored pojavljivanja tih stadija u razvoju svakog pojedinca. Ovi su stadiji uvjetovani genetički, a nazivaju se psihosocijalnim  jer u svakom od njih stvara se poseban odnos između pojedinca i njegove socijalne okoline, odnosno u svakom stadiju ili fazi postoji određen utjecaj socijalne i fizičke okoline na pojedinca koji se psihološki razvija i postaje zreliji.

2.    NAČELO EPIGENEZE

Pod tim načelom Erikson smatra sljedeće:

1) da se ljudska ličnost razvija, u načelu, predeterminiranim koracima sa sve većom spremnošću pojedinca koji se razvija da biva privučen, da biva svjestan i da biva u interakciji sa sve većim socijalnim radijusom;
2) da se društvo, u načelu, tako konstituira da zadovoljava i potiče takav redoslijed mogućnosti za interakciju i da pokušava jamčiti i poticati pravu brzinu i pravu sekvencu tog sve većeg obuhvaćanja

Osam stadija ili razdoblja u razvoju čovjeka koje Erikson predviđa i opisuje rezultat su rasta i razvoja koji se odvija po ovom epigenetičkom načelu i koji se zasniva na temeljnom planu ličnosti koji se genetički prenosi u ljudskom rodu.  Svaki je psihosocijalni stadij vezan za određenu vrstu krize, tako da je ta vrsta krize osobita i karakteristična za taj stadij. Krize u pojedinim stadijima nastaju kao posljedica fiziološke maturacije organizma i socijalnih zahtjeva koje okolina postavlja pojedincu u pojedinim razdobljima njegova razvoja ili života.
Eriksonov epigenetički razvoj ličnosti, koji obuhvaća osam stadija i za njih karakteristične krize, prikazan je grafički na slici ispod.