Teorija instrukcije

Teorija instrukcije u skolskom učenju
Brunerova teorija instrukcija u učenju
Jerome Bruner, američki školski psiholog, ukazivao je da nastavna praksa i obrazovanje ne trebaju biti samo usmjereni na darovite učenike, već jednako i na ispodprosječne i prosječne. Nastavni rad treba organizirati tako da omogući razvoj darovitih učenika, a da se pri tome ne naruši samopouzdanje i želja za učenjem prosječnih i ispodprosječnih učenika. Zatim, Bruner je naglašavao da UČENJE TREBA BITI AKT OTKRIĆA, A NE PUKO ZAPAMĆIVANJE INFORMACIJA. Učenik treba da aktivno i samostalno učestvuje u procesu stvaranja znanja, jer je ono proces, a ne produkt. Iskustvo čovječanstva je ukazalo da su znanja stečena sopstvenim otkrićem najtrajnija, te da najviše bogate njegovu ličnost.
Bruner je ukazao na četiri prednosti učenja otkrićem:

1. Potiče razvoj intelektualnih sposobnosti. Stečene informacije mogu se brzo koristiti i primjenjivati u rješavanju raznih problemskih situacija.
2. Potiče razvoj unutrašnje motivacije za učenjem, uslijed čega učenik uči ne samo za ocjenu, već zbog unutarnjeg zadovoljstva i ispunjenja.
3. Potiče razvoj učenja otkrićem i u drugim životnim situacijama. Problemska rješavanja otkrićem razvijaju stil rješavanja problema i istraživanja, koji služi za rješavanje bilo kojeg zadatka u životu.
4. Učenje putem otkrića ima veće efekte zapamćivanja naučenog sadržaja, jer učenik sam organizuje informacije u vlastitom sistemu, i zna ih pronaći kada mu je to potrebno.

Bruner je ukazivao da sami učenici trebaju da ovladaju tehnikama i vještinama za samostalno sticanje znanja i samoučenja, a pri tome im mogu pomoći nastavnici. Učenici trebaju:

1. Uočiti fundamentalnu strukturu predmeta
2. Shvatiti bazične relacije i međusobne odnose
3. Upoznati modele učenja
4. Ovladati tehnikama sažimanja gradiva

Ukazivao je na ulogu i značaj razvijanja intuitivnog mišljenja kod učenika, koje je u osnovi stvaralačkog procea. Ono se razvija ukoliko se učenici potaknu na samookrivanje i samoaktivnost. Na taj način učenici koriste vlastite misaone procese, što im je onemogućeno ukoliko dobijaju gotove i prerađene informacije od nastavnika. Nastavnik bi trebao učenicima pružiti samo verbalne instrukcije u procesu učenja. Na taj način nastavnik vodi i upravlja procesom učenja. Stepen vođenje učenika od strane nastavnika varira od minimalnog do maksimalnog nivoa, što opet zavisi od individualnih sposobnosti učenika. Na taj način se učenici osposobljavaju da induktivno zaključuju i rezonuju.
Prema Bruneru poticanje efikasne primjene stečenog znanja može se sagledati na nekoliko nivoa:

1. Organizirati učenje tako da učenici mogu povezati činjenice koje su naučili u jednoj situaciji sa činjenicama u drugoj situaciji, kao i stavove da problem mogu riješavati i kada imaju malo informacija.
2. Tokom učenja novog gradiva učenici trebaju stvoriti vlastiti sistem asocijacija, podjela kategorija, tj. usaglasiti nove informacije sa cjelokupnim informacijama koje posjeduju.

Nagrađivati učenike tokom vježbanja mišljenja.Efikasno vođenje učenika u procesu učenja trebalo bi rezultirati:

1. Bržim učenjem
2. Otpornosti prema zaboravljanju
3. Prenošenju naučenog na nove situacije
4. Razvijanjem novih hipoteza i kombinacija

Bruner se zalagao za takvu instrukciju i sistem vođenja u nastavi koji će sačuvati samostalnost misaone aktivnosti učenika u procesu sticanja znanja. Naime, strategije i instrukcije u učenju metodom otkrića moraju podsticati kreativne puteve učenja, gdje su u procesu učenja uključene kognitivne potrebe: radoznalost, nov način interpretacija informacija, njihovo kombinovanje i otkrivanje novih. Bruner se zalagao za takvu instrukciju i sistem vođenja u nastavi koji će sačuvati samostalnost misaone aktivnosti učenika u procesu sticanja znanja. Naime, strategije i instrukcije u učenju metodom otkrića moraju podsticati kreativne puteve učenja, gdje su u procesu učenja uključene kognitivne potrebe: radoznalost, nov način interpretacija informacija, njihovo kombinovanje i otkrivanje novih.
Prema Bruneru, teorija nastave bi trebala sagledati slijedeće zadatke:

1. Pronaći puteve i načine koji najefikasnije utiču na otkrivanje dispozicija učenika za učenje: kognitivnih, motivacionih i socio-kulturnih faktora.
2. Ispitati i utvrditi na koji način gradivo treba biti struktuirano kako bi ga učenici najlakše shvatili i usvojili.
3. Sagledati redoslijed prezentovanja gradiva, koji treba biti u skladu sa nivom kognitivnog razvoja učenika, ranijim iskustvom i učenjem, preradom gradiva i individualnim razlikama.
4. Sagledati prirodu motivacije u toku školskog učenja. Bruner je smatrao da su učenja i nastava uspješniji kada se krene od početne, spoljašnje motivacije na unutrašnju motivaciju.

Karakteristike učenja putem otkrića (W. Glaser)
Uključuje indukciju (od općeg ka pojedinačnom)– Učenik sam izvodi pravila i generalizacije, te ih verbalizira. Suprotno indukciji je dedukcija (od pojedinačnog ka općem), pri čemu se učenicima prvo prezentiraju pravila, primjer, a potom sekvence sa nekompletnim primjerima koje oni trebaju riješiti.
Činjenje pogrešaka u toku istraživanja – Mogu biti uslovljene nedostatkom kontrole u procesu učenja. Greške se mogu smanjivati pomoću variranja povratne informacije i pomoću prilagođavanja programa učenicima. Tokom učenja putem otkrića treba precizirati sam zadatak u nastavi. Učenje putem otkrića zahtijeva slijedeće vještine i sposobnosti: deduktivno rezonovanje, izdvajanje, formulisanje i provjeravanje hipoteza, vještinu formuliranja problema koji će biti riješeni pomoću naučenog metoda, razvijenost osobina poput radoznalosti, istrajnosti, spremnosti za istraživanje.