Akcionarsko društvo

Akcionarsko društvo

Akcionarsko društvo je privredno društvo koji osniva jedno ili više fizičkih i/ili pravnih lica u svojstvu akcionara radi obavljanja određene delatnosti, pod zajedničkim poslovnim imenom, čiji osnovni kapital je utvrđen i podeljen u akcije. Akcionarsko društvo odgovara za svoje obaveze celokupnom svojom imovinom, a akcionari ne odgovaraju za obaveze društva, osim do iznosa ugovorenog, a neuplaćenog uloga.
Akcionarsko društvo je društvo kapitala sa sledećim osobinama:

1) Pravni subjektivitet – Akcionarsko društvo je pravno lice. Svojstvo pravnog lica stiče upisom u sudski registar;
2) Osnovni kapital se formira ulozima osnivača koji mogu biti u novcu, stvarima i pravima i izuzetno, u slučaju zatvorenog akcionarskog društva, u izvršenom radu i uslugama društvu.
3) Kapital društva je podeljen na akcije. Akcije su hartije od vrednosti koje glase na deo osnovnog kapitala akcionarskog društva.
4) Vlasnička funkcija je odvojena od funkcije vođenja poslova društva. Akcionari ne vode poslove društva, već se vođenje poslova društva poverava posebnim organima. Akcionari mogu biti članovi organa društva, ali češće društvom upravljaju menadžeri, lica posebno obučena za tu funkciju, koju obavljaju kao osnovnu (i često jedinu) profesionalnu aktivnost
5) Akcionari snose rizik za poslovanje društva do visine svoga uloga. Poverioci društva ne mogu se, osim izuzetno,u zakonom određenim slučajevima, naplaćivati iz lične imovine akcionara. Uneti ulog postaje imovina društva iz koje se poverioci mogu naplaćivati. Ako društvo pretrpi gubitke u poslovanju i ode podstečaj, ulozi akcionara pro¬padaju.
6) Promena članstva u akcionarskom društvu je laka i česta. Sticanje i gubljenje svojstva člana obavlja se prenošenjem svojine na akcijama. Pošto su akcije hartije od vrednosti, stvarna prava na njima prenose se po pravilima koja važe za prenošenje hartija od vrednosti. Akcionar može preneti svojinu na svim ili samo nekim akcijama koje poseduje, zavisno od toga da li želi da istupi iz članstva društva u potpunosti, ili da otuđi jedan deo akcija kako bi došao do potrebnog iznosa novca;
7) Ličnost akcionara nije bitna za postojanje i identitet društva.

Akcionarska društva su pogodna pravna forma za obavljanje privrednih aktivnosti koje zahtevaju investiranje velikog iznosa kapitala.Druga prednost akcionarskih društava je laka mogućnost povraćaja uloženog kapitala.
Zatvoreno akcionarsko društvo je društvo čije se akcije izdaju samo njegovim osnivačima ili ograničenom broju drugih lica. Otvoreno akcionarsko društvo je društvo koje emituje akcije tako što njegovi osnivači prilikom osnivanja ili nakon osnivanja upute javni poziv za upis i uplatu akcija društva. Otvoreno akcionarsko društvo ne može ograničiti prenos akcija. Zatvoreno akcionarsko društvo može tokom svoga postojanja promeniti oblik u otvoreno akcionarsko društvo. Zatvoreno akcionarsko društvo menja oblik u otvoreno po samom zakonu, ako se broj akcionara poveća iznad sto i taj broj se održi u periodu dužem od godinu dana.

Osnivanje akcionarskog društva
A.d. moze se osnivati simultano ili sucesivo.Simultano- postupak osnivanja je jednostavniji , jer se sve akcije društva otkupljuju od strane osnivača prilikom osnivanja. U drugom slučaju,radi se o sukcesivnom (postepenom osnivanju), jer jedan broj akcija otkupljuju osnivači, a ostale otkupljuju treća lica tek nakon upućivanja javnog poziva za upis i uplatu akcija. Simultanim osnivanjem nastaje zatvoreno akcionarsko društvo. Sukcesivnim osnivanjem nastaje otvoreno akcionarsko društvo.
Akcionarsko društvo mogu osnovati fizička i pravnalica.
Pojam osnivača akcionarskog društva nije uvek identičan sa pojmom akcionara. Kod društava koja se osnivaju simultanim putem,osnivači donose osnivački akt i upisuju i otkupljuju akcije društva, pa su svi akcionari istovremeno i osnivači društva. Kod sukcesivnog načina osnivanja,osnivači nisu jedini akcionari, jer akcije upisuju i uplaćuju, osim njih, i lica koja se jave na poziv osnivača da upišu i uplate akcije. Stoga,akcionarsko društvo osnovano sukcesivnim putem od samog osnivanja ima veći broj akcionara nego osnivača. Razlikovanje osnivača i ostalih akcionara je bitno, jer osnivači odgovaraju akcionarima za radnje učinjene prilikom osnivanja. Kod simultanog osnivanje nema faze javni poziv,upis akcija ,osnivačka skupstina,a kod sukcesivnog ima
Osnivačka skupština: 1) utvrđuje upisane i uplaćene akcije 2) imenuje prvog direktora ad 3)odlučuje o posebnim pravima osnivača 4) odlučuje o vrednosti nenovčanih uloga 5) odlučuje o odobavanju ugovora koji su osnivači zaključili pre registracije ad 6) utvrđuje iznos troškova osnivanja ad.
Registracija ad je poslednja faza osnivanja: izveštaj banke o upisanim akcijama, izveštaj banke o deponovanim novčanim ulozima.

Osnovni kapital u akcionarskom društva
Zakonom se propisuje minimalna vrednost novčanog osnovnog kapitala. Bez obzira na vrednost uloga u stvarima i pravima, akcionari prilikom osnivanja moraju uplatiti deo uloga u novcu najmanje u iznosu potrebnom da se zadovolji zakonski uslov.
Zakon o privrednim društvima propisuje različite minimalne iznose novčanog kapitala, zavisno od toga da li se akcionarsko društvo osniva zatvoreno ili otvoreno:

1) Minimalni novčani deo osnovnog kapitala zatvorenog akcionarskog društva ne može biti manji od 20.000 KM;
2) Minimalni novčani deo osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva ne može biti manji od 50.000 KM

Osnovni kapital čini početnu imovinu društva, sa kojom ono započinje poslovnu aktivnost. Tokom postojanja, imovina društva će se uvećavati u odnosu na osnovni kapital, ako društvo uspešno posluje, odnosno smanjivati, ako društvo trpi neuspehe u poslovanju.Otuda je vrednost imovine društva izjednačena sa vrednošću osnovnog kapitala samo prilikom osnivanja društva. Srazmera vrednosti, odnosno broja akcija koje je kupio akcionar prilikom osnivanja i vrednosti osnovnog kapitala predstavlja meru njegovih prava i obaveza u društvu.Osnovni kapital je jedno od sredstava zaštite poverilaca društva. Zaštita se ostvaruje obavezom formiranja osnovnog kapitala (oba¬vezom uplate i unošenja uloga) i posebnim zakonskim pravilima koja imaju cilj očuvanje osnovnog kapitala tokom postojanja društva (pravila za održavanje, povećanje i smanjenje osnovnog kapitala, ograničenja isplata akcionarima i dr.),

• Povećanje osnovnog kapitala – izdavanje novih akcija, konverzija (kada poverioci svoja potraživanja pretvaraju u akcije), inkorporacija (kad se sredstva prelivaju iz rezervi).
• Smanjenje osnovnog kapitala – odluku donosi skupština akcionara, a o poništenju sopstevnih akcija odlučuje UO. Poništenje stečenih sopstvenih akcija, povlačenje akcija, smanjenje nominalne vrednosti akcija, radi pokrivanja gubitaka, pretvaranje u rezerve, zbog pokrivanja budućih gubitaka