Osnovi ekonomskog kriminala

POJAM, KARAKTERISTIKE I VRSTE EKONOMSKOG KRIMINALITETA
1. POJAM EKONOMSKOG KRIMINALITETA
Ako sagledamo izvršena krivična djela u njihovoj cjelini uočićemo da ih
karakterišu neki zajednički elementi, po kojima se one svrstavaju u istu kategoriju
društvenih pojava, a to je kriminalitet. Jedna od takvih karakteristika jeste
inkriminisanost, kao izraz njihove antisocijalnosti i društvene opasnosti. Ali ipak,
kriminalitet ostaje kao jedna veoma složena i heterogena pojava. U večini slučajeva,
među raznim krivičnim djelima i njihovim izvršiocima ima malo zajedničkog. Tako
između privrednog kriminaliteta, krvnih delikata, seksualnih delikata, političkih
krivičnih djela ima veoma malo ili nimalo dodirnih tačaka. Ta se različitost ispoljava,
čak i kod krivičnih djela iste vrste. Da bi se unio određeni red u taj mozaik raznih
inkriminisanih ponašanja, vrše se razne podjele pod tipovima i grupama. U literaturi se
zato nailazi na mnoge klasifikacije kriminaliteta, koje se zasnivaju na raznim
kriterijima.
Jedna od čestih podjela jeste ona koja djeli krivična djela prema težini i stepenu
društvene opasnosti, na teška i laka krivična djela.
Kao teška krivična djela navode se: ubistva, pljačke, provalne krađe, silovanja,
falsifikati, prevare i sl.
Laka krivična djela su: sitne krađe, remećenje javnog reda i mira, uvrede,
klevete i sl., za koje se izriču i lakše kazne.
Struktura kriminaliteta može biti izvršena i na osnovu drugih kriterija kao što
su: priroda izvršenih krivičnih djela, karakter i vrsta zaštitnog objekta, oblasti
društvenog života i vrijednosti koje su njima napadnute, moralni elemenat, pol i
starosne kategorije, mjesto i vrijeme izvršenja krivičnih djela i drugi.
Zatim dolazi i podjela na primarne delikvente i recidiviste, i druge podjele.
U novije vrijeme se javlja podjela na klasične i novije oblike kriminaliteta.
Klasična djela napadaju dobra koja se smatraju društvenim vrijednostima u
materijalnom ili moralnom smislu, manje – više, u svim društvenim sistemima.
Gornje izlaganje pokazuje da se mogu praviti razne klasifikacije i tipologije
kriminaliteta – šire ili uže, da se on može djeliti na osnovu raznih kriterija, što zavisi
prije svega od cilja, kome treba da služi određena klasifikacija.
Uprkos istaknutoj heterogenosti, može se reći da se kriminalno ponašanje, na
osnovu izlaganja posebnih tipičnih obilježja, prije svega etiološkog karaktera može
djeliti na razne klase i tipove. Ranije su dolazile više do izražaja podjele po klasama, a
danas po tipovima. Pošto se tip formira na bazi kompleksa više korelativno povezanih
obilježja, jednom tipu treba da pripadaju oni oblici kriminaliteta koje karakteriše
14
određeni broj obilježja, koja pokazuju krivična djela i njihove izvršioce. To su tzv.
“idealni tipovi “. Pored nih postoje i “mješoviti tipovi “, kao i oblici kriminalnog
ponašanja koji ne pripadaju ni jednom tipu.
Kao što vidimo, riječ je o važnom i složenom pitanju koje zaslužuje posebnu
analizu i izučavanje, u koje se ne možemo upuštati ovom prilikom. Zbog toga ćemo se
u našem daljem izlaganju, ne ulazeći u takvu egzaktniju anal