Porez na dobit

UVOD

Da bi mogla da obavlja svoje funkcije, država mora da prikupi određen iznos materijalnih i novčanih sredstava. Od kada postoji država, postoji i potreba da se ona finansira. Svaka savremena država u svom sistemu ima fiskalni sistem kojim prikuplja sredstva u obliku poreza. Porez, kao oblik finansiranja javnih potreba, pojavljivao se još u srednjem vijeku, ali njegova uloga je rasla, tako da on danas ima značajnu ulogu, mnogo značajniju nego što je imao prije. Država u najkraćem mogućem roku može da dođe do potrebnih sredstava prikupljanjem poreza.
Poreski sistem savremene države je centralni stub finansijskog sistema, bez čijeg efikasnog funkcionisanja se ne može zamisliti ni efikasnost makroekonomske politike (politika razvoja, politika stabilizacije, poreska politika, politika investicija i budžetska politika). On je odraz ekonomskih i političkih odnosa unutar jedne zemlje. Porez kao dio javnog prihoda ima fiskalnu, ekonomsku i socijalnu ulogu u svakom privrednom sistemu jedne zemlje. Porezi predstavljaju najznačajniji instrument prikupljanja prihoda u nacionalnoj ekonomiji. Naplatom poreza smanjuje se ekonomska snaga privrednih subjekata i fizičkih lica, smanjuje se učešće u procesu razmjene, što se ciklično odražava i na sam proces reprodukcionih tokova u jednoj privredi. Primjenom adekvatne poreske politike, moguće je suzbiti inflaciju i podsticajno djelovati na rast i razvoj privrednih aktivnosti. U široj literaturi postoji shvatanje da bi strukturu poreskog sistema trebalo podrediti ciljevima poreske politike, koji se odnose na:

• pokriće državnih rashoda (fiskalni cilj na duži rok),
• konjukturne procese u privredi (prilagoditi postojećoj konjukturnoj situaciji).

U ovom radu, objašnjen je značaj koji ima poreski sistem za jednu zemlju. Porezi predstavljaju neophodna sredstva, potrebna državi da bi funkcionisala i uspela da dostigne postavljene ciljeve. Porezi su najvažniji izvor budžeta i bez njih država ne bi mogla da funkcioniše i finansira javna dobra i zajedničke potrebe, kao što su odbrana, zaštita svojine i prava građana, javni red i mir, obrazovanje, zdravstvo, infrastruktura i slično.
U Bosni i Hercegovini, odnosno Republici Srpskoj, poreske prihode čine sredstva prikupljena na ime poreza na dohodak, poreza na dobit preduzeća, poreza na imovinu, te indirektnih poreza Ovaj rad objašnjava strukturu poreza na dobit preduzeća uz osvrt na Republiku Srpsku. Pomenuto je vrijeme kada je nastao i kako se razvijao da bi dostigao oblik koji sada ima. Porez na dobit u Republici Srpskoj regulisan je Zakonom o porezu na dobit preduzeća, pa je dosta podataka preuzeto iz navedenog zakona.
Osnovni elementi ovog poreza objašnjeni su po glavama: poreski obveznik, poreska osnovica, poreska stopa i poreski podsticaji. Poreski obveznik je preduzeće, zadruga, odnosno drugo pravno lice, bez obzira kako je koncipirano, koje ostvaruje prihode prodajom proizvoda ili vršenjem usluga uz naknadu. Poreska osnovica predstavlja kvantitativno određen iznos predmeta oporezivanja za svaki poreski oblik. Poreska stopa predstavlja iznos poreza u odnosu na poresku osnovicu. Poreski podsticaji prestavljaju ustupak koje država čini obveznicima, a koji se manifestuje kroz umanjene poreske osnovice, umanjenje obračunatog poreza ili njihovo odlaganje.
U nastavku rada prikazan je postupak podnošenja poreske prijave, obračunavanje poreza na dobit preduzeća i naplata poreza na dobit preduzeća. Opisano je i utvrđivanje poreske obaveze u slučaju likvidacije i stečaja poreskog obveznika, kao i kaznene odredbe u slučaju nepoštovanja propisa o oporezivanju dobiti preduzeća.U radu će takođe biti pojašnjene osnovne odlike poreskog sistema Republike Srpske, uloga poreza na dobit, kako se pomenuti porez reflektuje na privredne subjekte…
Sama tema rada “Porez na dobit korporacije” biće predočena tako da će se sve pojedinosti poreza na dobit, njegove karakteristike i smjernice, zatim, njegov položaj u poreskom sistemu, biće upravo predstavljeni kroz porez na dobit preduzeća Republike Srpske, a samim tim biće predočeni okviri poreskog sistema ovog entiteta Bosne i Hercegovine. Razlog leži u činjenici da porez na dobit svake savremene države, pa samim tim i naše zemlje, pod svojom legislativom podrazumjeva sve privredne subjekte bez obzira na njihovu organizacionu i vlasničku formu.

POREZI
Pojam i karakteristike poreza

Porez predstavlja instrument javnih prihoda kojim država (uključujući i niže političko-teritorijalne zajednice) od subjekata pod svojom poreskom vlašću prinudno uzima novčana sredstva, bez neposredne protivusluge, u svrhu pokrivanja svojih finansijskih potreba i postizanja ekonomskih, socijalnih i drugih ciljeva. Da bi ostvarila svoje funkcije i zadatke, državi su neophodna odgovarajuća materijalna sredstva. Potrebna sredstva država pribavlja na različite načine, crpeći ih iz različitih izvora. Najvažniji i najizdašniji izvor koji koristi svaka savremena država da bi prikupila neophodna materijalna sredstva jesu porezi.
Porez je nedobrovoljno plaćanje državi koje nije praćeno protivuslugom koju bi od nje primio platilac poreza. To je instrument javnih prihoda kojim država (uključujući niže oblike političko-teritorijalne zajednice) od subjekata, pod njenom poreskom vlašću prinudno uzima novčana sredstva, a sa ciljem da pokrije svoje finansijske potrebe i postigne druge, prvenstveno ekonomske i socijalne ciljeve .  Osnovna svrha ubiranja poreza je finansiranje budžeta i propisanih nadležnosti države i njenih jedinica. Porezi su najvažniji izvor budžeta i bez njih država ne bi mogla da funkcioniše i finansira javna dobra i zajedničke potrebe, kao što su odbrana, zaštita svojine i prava građana, javni red i mir, obrazovanje, zdravstvo, infrastruktura i slično.

Pored ovog glavnog cilja, drugi ciljevi oporezivanja su:

a) redustribucija dohotka ili imovine, gdje se neki građani opterećuju porezom više, a drugi manje,
b) destimulisanje neželjenog ponašanja,i
c) ugradnja stabilizatora ukupnog dohotka zemlje kroz progresivno oporezivanje.

Ključne karakteristike poreza su:

a) prisilnost,
b) derivativnost,
c) odsustvo neposredne protivnaknade,
d) finansiranje javnih rashoda,
e) novčano davanje
f) teritorijalni princip i dr.

Prisilnost podrazumijeva uzimanje materijalnih sredstava od poreskih obveznika bez uticaja njihove volje, naime oni imaju zakonsku obavezu da plate dospjele poreske obaveze. Država koristi svoju suverenu vlast da bi prikupila sredstva u obliku poreza. Derivativnost kao osobina poreza, podrazumijeva da prihodi koje država prikupi po osnovu naplate poreza, nisu rezultat njene ekonomske aktivnosti na tržištu, već su izvedeni. Država oduzima od fizičkih i pravnih lica dio novostvorene vrijednosti u godini u kojoj se obavlja oporezivanje i tako pribavljena sredstva upotrebljava za finansiranje javnih rashoda.