Pravo EU i evropske integracije

Posle Drugog svetskog rata se između država na prostoru zapadne Evrope razvija specifična saradnja. U početku, ta diplomatija se odvijala bilateralno, zatim kroz privremene aktivnosti (konferencije) i stalne aktivnosti (međunarodne organizacije) i, konačno, na nivou nadnacionalne regionalne organizacije. Uz političko i ekonomsko povezivanje odvijalo se i oblikovanje pravnog sistema koji obavezuje države koje prihvate da učestvuju u ostvarivanju niza zajedničkih ciljeva. Razvoj jedinstvenog ekonomskog prostora i tržišta nametnuo je potrebu da se u praksi prevazilaze sukobi nacionalnih i zajedničkih pravila i sporovi vezano za njihova tumačenja. Za stvaranje pravnog sistema EU odgovoran je Sud pravde EU, koji je osnovan Rimskim ugovorima. Tako se razvija pravni sistem u okviru kojeg se obezbeđuje da sudovi članica moraju da poštuju odluke nadnacionalnog suda u vezi sa tumačenjem zajedničkih propisa. Sud je, u situaciji bez zajedničkog ustava, bio prinuđen da koristi odluke iz pojedinačnih slučajeva za izvođenje opštih načela zajedničkog pravnog sistema. Tako se pravo Evropske unije razvilo u veliki broj normi i pravila utvrđenih osnivačkim ugovorima, aktima EU i odlukama suda pravde Evropske unije. Izučavanje prava EU, obuhvata osnove pravnog poretka i razvoj pravila evropskih integracija i unutrašnjih organizacionih struktura koje čine pravni sistem EU.
NASTANAK I RAZVOJ EVROPSKIH INTEGRACIJA
Istorijat i razvoj evropskih zajednica
Početak evropskih integracija vezuje se za period nakon Drugog svetskog rata. Naime, od tada pa sve do 1970.-tih godina, ideja o „evropskom zajedništvu“ dobija konture formalnog okvira, kroz zaključivanje međudržavnih ugovora, kao i određeni materijalni sadržaj, kroz delovanje institucija na unutrašnjem i spoljnom planu. Početne projekte na tom planu odlikuje koncepta ravnopravnosti uključenih država, bez dominacije bilo koje. Istovremeno se, međutim, naglašava funkcionalna uloga Velike Britanije, Nemačke i Francuske kao država na kojima bi trebalo da leži posebna odgovornost za uspeh procesa, kako u pogledu prevazilaženju međusobnih sukoba, tako i u pogledu preuzimanja vodeće uloge na putu evropskog zajedništva.
Kao preduslov za evropske integracije u početku je prepoznata potreba da se postigne partnerstvo između Nemačke i Francuske. Britanski premijer Vinston Čerčil prvi je istupio sa, za posleratne uslove, radikalnom tezom da preporoda Evrope nema bez duhovno velike Francuske i duhovno velike Nemačke. Ovo partnerstvo, po njemu, ima širu regionalnu funkciju: „Zašto ne bi postojala evropska grupa… i zašto da ona opravdano ne zauzme svoje mesto sa drugim velikim integracijama u određivanju sudbine čovečanstva…“
Početni integracioni procesi između država zapadne Evrope imali su podsticaj u tri dimenzije: 1) ekonomskoj, 2) prevazilaženju sukoba i 3) ideološkoj.
1) Integraciju država zapadnoevropskog regiona značajano su pokretale Sjedinjene Američke Države. Najpoznatiji instrument u tom kontekstu, posebno preko ekonomije, bio je tzv. Maršalov plan. Radi se o strateškom projektu koji je pokrenut kao mehanizam pomoći ekonomskom oporavku evropskih država posle ratnih razaranja (osim Švedske, koja nije ni bila razorena). Ovu pomoć, SAD su iz sopstvenih interesa uslovile integracijama država korisnika pomoći. To je bio razlog zbog kojeg su države istočne Evrope odbile taj način pomoći za obnovu. Jedan od najvažnijih rezultata ove strategije je institucionalizacija administriranja Maršalovog plana i rekonstrukcije Evrope, u formi Organizacije za evropsku ekonomsku saradnju (iz nje je kasnije nastala Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj), 1948. godine. U okviru ove organizacije, države članice su uovorno gprihvatile da između sebe ukinu trgovinske barijere i unapređuju koncept privredne saradnje.
2a) Integracije su iziskivale prevazilaženje istorijskih sukoba. U tom smislu, prethodno su, 1947. godine, Francuska i Velika Britanija sklopile Ugovor o zajedničkoj odbrani. Naredne, 1948. godine, obrazovana je Zapadnoevropska unija, u koju su, pored Britanije i Francuske, ušle države Beneluksa (Belgija, Holandija i Luksemburg).