Upravno pravo

  1.Pojam i značenje pojma uprava
Uprava ima višestruko značenje, kako u svakodnevnom govoru, tako i u stručnoj i drugoj literaturi. U ranijem jugoslovenskom pravu riječi „uprava“ i „administracija“ upotrebljavane su kao sinonimi da bi u kasnijoj fazi pojam administracija dobio značenje profesionalnog službenog aparata ili posebne stručne i tehničke službe.Pravna nauka, a posebno nauka upravnog prava, prihvatile su dva osnovna značenja pojma uprave:
1)
značenje uprave se određuje po osnovu KO vrši poslove uprave, tj. prema subjektima
2)
značenje uprave odredjuje se prema kriteriju ŠTA, odnosi se na funkciju, djelatnost i krug poslova koji vrše ti subjekti
2.Uprava u organizacionom smislu
Uprava u organizacionom smislu se određuje sa stanovišta subjekata koji je vrši, dakle to je određena vrsta subjekata (organa iorganizacija) ovlaštenih za vršenje upravne djelatnosti u okviru i van okvira državne organizacione strukture. Ona se djeli na:a)upravu u organskom smislu (državnu upravu) b)javnu upravuSubjekti
državne uprave
su isključivo džavni organi i organizacije odnosno državni upravni aparat. Krug državnih organaodređuje se pozitivno-pravnim propisima, dakle ustavom ili zakonima, aktima najveće pravne snage.Pojam
javne uprave
ima znatno šire značenje od pojma državne uprave, naime on pored organa državne uprave obuhvata iorgane koje imaju javna ovlašćenja, to su upravni organi lokalne samouprave i teritorijalne jedinice, javna preduzeća i ustanove.Ova teorija se uglavnom primjenjuje i potiče iz anglo-saxonskog prava i njihove dualističke podjele prava na javno i privatno.
3.
Funkcionalni pojam uprave u formalnom smislu
Određivanje funkcionalnog pojma uprave u formalnom smislu podrazumijeva odredjivanje njenih formalnih obilježja, dakle:-organi i organizacije koji ulaze u sastav uprave (to su inokosni a ne kolegijalni organi, postoji princip zavisnosti organauprave i njegovih službenika, hijerarhijski odnosi medju organima uprave a i unutar organa; uprava je podredjena i uskovezana sa vladom)-način rada-forme akata koji se donose u vršenju upravnih djelatnosti (forma je slobodnijeg tipa od sudskih akata, pogotovo u pogledu obrazloženja)-način vršenja kontrole rada uprave (unutrašnja, od strane viših organa uprave i vanjska od strane parlamenta, vlade,sudova)
4.Određivanje funkcionalnog pojma uprave u materijalnom smislu
-ovo određivanje polazi od sadržinskih odnosno unutrašnjih obilježja upravne djelatnosti, i postoji sporenje oko određivanjasadržine, samim tim i više pristupa ovom problemu:1) NEGATIVNO ODREĐIVANJE (njemačka pravna misao) crpi svoju osnovu iz načela podjele vlasti na zakonodavnu, izvršnu isudsku, pa s toga upravu čine one vrste državnih aktivnosti koje se nalaze izvan okvira zakonodavstva i sudstva, tj. svi oni poslovikoji ne pripadaju sudskoj i zakonodavnoj vlasti pripadaju upravi. Takođe se smatralo da je nemoguće razdvojiti upravnu i sudskufunkciju, jer obe izvršavaju zakone i primjenjuju ih na pojedinačnim životnim situacijama, s tim što sudovi treba da primjenjujuzakone isključivo na spornim životnim situacijama, a sudski krug poslova je nešto širi od toga, npr. registracija preduzeća, proglešenje nestalog lica umrlim i slč.2) POZITIVNO ODREĐIVANJE se zasniva na raznovrsnosti upravnih djelatnosti i aktivnosti, pa tu izdvajamo
upravu kao jednu od funkcija državne vlasti i javnu službu.
Vršenje državne vlasti je tradicionalni pristup određivanja upravne djelatnosti u kojem ona predstavlja isključivo autoratitvni pristup, tj. autoritativna primjena primarne dispozicije. Dakle, uprava istupa sa pozicije državne vlasti čija je sadržina primjena propisa u pojedinačnim vanspornim situacijama, tj. izvode primarnu dispoziciju koja je pojedinačna i primjenjuje se na taj pojedinačni slučaj iz opšte zakonske dispozicije.Određivanje i shvatanje uprave kao javne službe nastalo je početkom XX vijeka kao posljedica pojačane i povećane državneintervencije u društvenom životu. Tvorac teorije javnih službi smatra se Leon Digi koji u duhu solidarističke teorije o državi idruštvu ( njegovo djelo „Preobražaj javnog prava“) zastupa stanovište da je osnovni zadatak države vršenje javnih službi kao što je obrazovanje, zdravstvo, socijalno osiguranje, promet, komunalne službe, saobraćaj i slč. Slična teoriji o javnim službama jeteorija uprave kao stvaralačko-praktična državna djelatnost, koja se javila u Njemačkoj i javlja se istovremeno sa teorijom o javnim službama u Francuskoj.Što se tiče uprave u našoj teoriji, neki teoritačari zastupaju teoriju uprave kao funkcije državne vlasti (Zoran Tomić), a neki su pristalice teorije javne službe (Stevan Ilić)Ova sporenja oko sadržine su bitna da bi se utvrdilo i koje norme ulaze u sastav uprave