Ekonomika i politika agrarnog razvoja

EKONOMIKA I POLITIKA AGRARNOG RAZVOJA
-I kolokvijum-
RAZVOJ EKONOMSKE MISLI O AGRARU
Poljoprivreda je najstarija privredna delatnost, a ekonomika poljoprivrede je relativno mlada naučna i nastavna disciplina. Hronološki posmatrano interesovanje za ekonomske probleme poljoprivrede datira još iz antičkog doba, u kome su se pojedini mislioci poput Aristotela i Tacita kao i državnici zalagali za iznalaženje konkretnih reformskih rešenja. Srednji vek karakteriše stagnacija u razvoju poljoprivrede, a isto tako i u razvoju ekonomske misli. Od 16. do 18. veka dolazi do uspona agrarne misli i nauke, i taj period je obeležen značajnim tehnološkim promenama ali nedostaje celovit koncept o razvoju poljoprivrede. Poljoprivreda se u ovom periodu smatrala najznačajnijom delatnošću u stvaranju bogatstva nacije. Doprinos razvoju nauke o ekonomici agrara ostvaren je u vreme razvoja marksističke ekonomske doktrine i učenjima njenih predstavnika Karla Marksa i Fridriha Engelsa. Značajan doprinos razvoju agroekonomske nauke je dala i Američka škola agrarne ekonomije i njen predstavnik Tejlor. Isto tako značajan je doprinos i Ruske agroekonomske nauke i njenih predstavnika Ljudgorskog i Skvorcov-a. Tokom 20. veka poljoprivreda je postepeno napredovala pri čemu je njeno mesto u ukupnom razvoju pojedinih zemalja bilo različito, otuda su i nastale različite teorije o ulozi i doprinosu poljoprivrede u ukupnom privrednom razvoju.

POJAM I PREDMET IZUČAVANJA EKONOMIKE POLJOPRIVREDE
Potpunije izvučavanje poljoprivrede sa društveno ekonomskog aspekta otpočelo je sa razvojem tržišnog načina privređivanja u poljoprivredi početkom 19. veka. Prema svojoj strukturi, ekonomika poljoprevrede se definiše kao dualistička nauka tj. nauka koja ekonomske međuzavisnosti u poljoprivrednoj proizvodnji izučava i sa mikroekonomskog i sa makroekonomskog stanovišta.
Mikroaspekt izučavanja se odnosi na osnovne zakonitosti individualnog ponašanja proizvođača i potrošača hrane.
Makroaspekt izučavanja se odnosi na poljoprivredu odnosno agroprivredu kao sektor na nacionalnom ili međunarodnom nivou.
Ekonomika poljoprivrede kao naučna disciplina definiše se na sledeći način:
1. Nauka koja izučava ekonomsku stvarnost poljoprivrede.
2. Primenjena nauka koja izučava delovanje opštih ekonomskih zakona u području poljoprivrede.
3. Nauka o procesu proširene reprodukcije na nivou grane – poljoprivrede
4. Primenjena nauka koja proučava kako prizvođači, potošači i društvo koriste resurse u proizvodnji, preradi, distribuciji, i potrošnji hrane.

Predmet izučavanja ekonomike poljoprivrede kao makroekonomske discipline je:
1. Mesto i uloga poljoprivrede u privrednoj strukturi i privrednom razvoju jedne zemlje
2. Specifičnosti manifestovanja opštih zakonitosti razvoja društva i privrede u poljoprivredi
3. Razvoj proizvodnih snaga i odnosa u poljoprivredi
4. Proizvodni subjekti u poljoprivredi i njegove karakteristike i način organizovanja
5. Proizvodni resursi u poljoprivredi i njihovo korišćenje
6. Tendencije u poljoprivrednoj proizvodnji, plasmanu, i potrošnji poljoprivredno prehrambenih proizvoda
7. Mera agrarne politike odnosno društveno-ekonomske i političke mere koje se preduzimaju u poljoprivredi

EKONOMIKA POLJOPRIVREDE U SISTEMU EKONOMSKI NAUKA
Značajna je povezanost ekonomike poljoprivrede sa drugim makro (agrarna sociologija, poljoprivredno knjigovodstvo, poljoprivredna statistika) i mikro (organizacija poljoprivredne proizvodnje, ekonomija i organizacija poljoprivrednih preduzeća) disciplinama.

POLJOPRIVREDA I PRIVREDNI RAZVOJ
Pojam poljoprivrede se značajno menjao sa njenom transformacijom od primitivne do savremene. Sa ukupnim privrednim razvojem, poljoprivredna proizvodnja gubi nezavisnost kao izolovana delatnost i ne može da se razvija bez uspostavljanja funkcionalnih veza sa nizom drugih delatnosti koje joj prethode ili je slede (bez industrije nema razvoja poljoprivrede). Definisanje poljoprivrede kao najstarije ljudske delatnosti se menjao od krajnje uskih do veoma širokih definicija uslovrenjih stepenom opšteg privrednog razvoja. U savremenoj literaturi poljoprivreda se najčešće definiše kao oblast proizvodnje u kojoj se prizvode, dorađuju ili prerađuju primarni proizvodi biljnog i životinjskog porekla radi zadovoljavanja određenih potreba ljudi.

AGROINDUSTRIJSKI KOMPLEKS čine tri značajna dela:
1. Farmerski sektor je centralni deo koga predstavlja primarna poljoprivredna proizvodnja – poljoprivreda (biljna i stočarska) i ribarstvo (ako crtaš šemu onda stavljaš: stočarstvo, ratarstvo, vinogradarstvo, voćarstvo, ribarstvo)
2. Dofarmerski sektor uključuje industrijske grane u kojima se proizvode poljoprivredni inputi: delovi mašinske industrije koji obezbeđuju traktore, delovi hemijske industrije za proizvodnju mineralnih đubriva, sredstava za zaštitu bilja i petrohemijskih proizvoda. (ako crtaš šemu onda stavljaš: industrija poljoprivredne mehanizacije i opreme za prehrambenu industriju i hemijska industrija)
3. Postfarmerski sektor je najsloženiji jer ga čine aktivnosti iz nekoliko delatnosti. To su industrijske grane za preradu poljoprivrednih proizvoda, kao i zanatska proizvodnja prehrambenih proizvoda. Agroindustrija predstvalja, prema klasifikaciji delatnosti, predsektor proizvodnje prehrambenih proizvoda, pića i duvana. U ovaj segment uključena je i trgovina, odnosno marketing i promet poljoprivrednih-prehrambenih proizvoda. Ovom sektoru pripadaju i ugostiteljstvo i veliki potrošači hrane. U agroindustrijski kompleks uključuju se i finansijske institucije, savetodavna služba i naučnoistraživačke organizacije u poljoprivredi.