Medjunarodno javno pravo

1. POJAM MEĐUNARODNOG JAVNOG PRAVA
* Termin
Termin „Međunarodno javno pravo” koji je u novijoj nauci stekao gotovo univerzalno pravo
građanstva, potekao je od Bentama i zamenio stariji termin „Pravo naroda”.
Jako uporište termin „Međunarodno javno pravo” našao je u ideji da je narod nosilac suvereniteta u
državi, ideji koja je proistekla iz velikih građanskih revolucija.
Pored termina „Međunarodno javno pravo” u delu teorije koristi se i termin „Međunarodno pravo”.
Razlika nije samo formalna, jer termin „Međunarodno pravo” ukazuje na pristup po kome grana
prava o kojoj raspravljamo obuhvata i izvesne pojmove i pravne institute (npr, državljanstvo i
pravni položaj stranaca) koji se, po pravilu, izučavaju u srodnim granama prava kao što je
međunarodno privatno pravo.
* Pojam međunarodnog prava
U formalnom smislu reči, međunarodno pravo predstavlja sistem pravnih pravila koja regulišu pravni
položaj i odnose subjekata međunarodnog prava kao i pravni položaj i odnose drugih jedinki od
međunarodnog interesa.
Formalni pojam međunarodnog javnog prava podrazumeva sledeće elemente:
a) Međunarodno pravo je sistem pravnih pravila. Kvalifikacija međunarodnog prava kao skupa ili
sistema pravnih pravila je svojstvena gotovo svim definicijama međunarodnog javnog prava.
b) Kao sistem pravnih pravila međunarodno javno pravo reguliše pravni položaj i odnose kako
subjekata međunarodnog prava, tako i drugih jedinki od međunarodnog interesa.
Karakteristično je vezivanje pojma međunarodnog prava za subjekte. Jer, pored odnosa između
svojih subjekata, međunarodno pravo reguliše pravni položaj i drugih jedinki koje se ne mogu
okvalifikovati kao subjekti međunarodnog prava.
Pored formalnog pojma postoji i materijalni pojam međunarodnog javnog prava.
Osnovna zamerka formalnoj definiciji međunarodnog prava je da ona ne kazuje gotovo ništa o tome
šta je suština međunarodnog prava. O suštini međunarodnog prava govore materijalne definicije.
Shvaćeno u tom smislu, međunarodno javno pravo predstavlja objektivnu i autonomnu normu ili
imperativ međunarodne zajednice. Kao elementi materijalnog pojma međunarodnog javnog prava
mogu se navesti:
a) Međunarodno pravo je pravo međunarodne zajednice. Osnovni cilj ili funkcija međunarodnog
prava je stvaranje uređenih pravnih odnosa u međunarodnoj zajednici.
Bez obzira na različita shvatanja međunarodne zajednice, nesporno je da ona predstavlja specifičnu
zajednicu različitu od države kao postojbine unutrašnjeg ili nacionalnog prava.
b) Međunarodno pravo je autonomna norma ili imperativ. Kvalifikacija međunarodnog prava kao
autonomne norme ili imperativa ide za tim da ukaže na posebnu tehniku stvaranja pravnih pravila
međunarodnog prava, s jedne strane, i da odredi odnos subjekata međunarodnog prava prema tom
pravu, s druge strane. Ovakvom kvalifikacijom povlači se suštinska razlika između unutrašnjeg i
međunarodnog prava.
Za razliku od unutrašnjeg prava koje je heteronomne prirode, s obzirom na to da ga stvaraju
ovlašćeni organi države u formi jednostranih pravnih akata (ustava, zakona i podzakonskih akata) i
nameću ga subjektima prava, autonomna priroda međunarodnog prava rezultira iz činjenice da ga
stvaraju sami subjekti međunarodnog prava, daje, u principu, sporazumne, konsenzualne prirode.
Takva priroda međunarodnog prava se ponajviše izražava kroz sistem formalnih izvora. Glavni
formalni izvori međunarodnog javnog prava su ugovor i običaj, pravni akti koji se zasnivaju na
saglasnosti volja, izričitoj ili prećutnoj.