Porodično pravo

POJAM I PREDMET PORODIČNOG PRAVA

• Porodično pravo se uobičajeno posmatra u svoja dva vida: porodično pravo kao grana (deo) pozitivnog prava i porodično pravo kao deo pravne nauke.
• Pravni sistem se sastoji od bezbroj pravnih normi kojima se uređuju različiti društveni odnosi.
• Porodično pravo predstavlja skup pravnih normi kojima se reguliše porodica i odnosi između članova porodice.
• Normama porodičnog prava regulišu se odnosi koji nastaju povodom formiranja porodice, njenog trajanja i, eventualno, prestanka postojanja.
• Ovi odnosi se zasnivaju na vezi muškarca i žene, s jedne strane, i rađanju i oblicima srodstva, s druge strane.
• Ovim, prvenstveno prirodnim vezama, pravo daje formu i određuje njihov obim i sadržinu.
• Porodično pravo je i posebna naučna disciplina. Ona se bavi sistematizovanjem pravnih normi, njihovim uopštavanjem i grupisanjem u pravne institute, iznalaženjem zajedničkih načela i kritičkim razmatranjem i promišljanjem novih i boljih rešenja.
• Bavi se i normama porodičnog prava iz prošlosti i predlaže nova rešenja za budućnost.
• Predmet interesovanja je i uporedno pravo.
• Predmet porodičnog prava su porodičnopravni odnosi u kojima se obezbeđuju životne potrebe članova jedne porodice.
• Subjekti porodičnih odnosa, imaju različit položaj i ulogu (supružnik, roditelj, dete, srodnik, usvojitelj, usvojenik). Jedno isto fizičko lice može imati tokom života različite  položaje. Ono može postati subjekt porodičnog odnosa samim rođenjem (npr. prava deteta u odnosu na roditelje), dok se u drugim slučajevima zahteva određen uzrast ili sposobnost (npr. za zaključenje braka ili usvojenje).
• Porodični odnosi su prvenstveno lične prirode – tiču se prava i dužnosti lične prirode između supružnika, roditelja i dece, srodnika.
• U manjem obimu, predmet regulisanja su i imovinski odnosi (obaveza izdržavanja, odgovornost za potrebe bračne zajednice, itd).
• Samo neki tipični imovinski odnosi spadaju u porodično pravo.

 
PODELA PORODIČNOG PRAVA
Najčešća podela, prema načinu zasnivanja porodičnog odnosa, je na: bračno, roditeljsko i starateljsko pravo.

1. Bračno pravo uređuje pitanja sklapanja, dejstva i prestanka braka. U poslednje vreme, ovde spadaju i pitanja vezana za vanbračnu zajednicu.
2. Roditeljsko pravo uređuje pravne odnose između roditelja i njihove dece, rođene u braku ili van braka, ili usvojene. Tu su i pitanja koja dotiču pravila utvrđivanja porekla deteta i prava dece, kao i odnose između ostalih srodnika.
3. Starateljsko pravo uređuje pitanja zaštite nekih lica koja nisu u stanju da se staraju o sebi i samostalno štite svoja prava i interese – deca bez roditeljskog staranja i punoletna lica koja
su nesposobna za rasuđivanje.
4. Druga podela porodičnog prava je na lično i imovinsko.
5. Lična prava su ona koja za svog titulara ne predstavljaju nikakvu materijalnu vrednost (obaveza vođenja zajednice života, obaveze roditelja prema deci u vezi vaspitanja i obrazovanja, pravo na poštovanje privatnog života).
6. Imovinska prava imaju novčanu sadržinu i predstavljaju za svoga titulara ekonomsku vrednost. Ova prava su u prometu, jer ih titular može preneti na druga lica.
7. Prema nekima (Gams), lični odnosi čine predmet porodičnog prava u užem smislu reči.
8. Imovinski odnosi čine predmet porodičnog prava ali u širem smislu (porodično imovinsko pravo).
9. Imovinski porodični odnosi predstavljaju sponu koja još uvek spaja porodično i građansko pravo.
10. Druge podele:
11. Porodično pravo u užem smislu reči – reguliše samo unutrašnje odnose članova porodice, dok porodično pravo u širem smislu reguliše i odnose porodice i društvenog okruženja.
12. U okviru materijalnog porodičnog prava nalaze se odredbe koje se bave sadržinom porodičnih odnosa, a procesno porodično pravo čine odredbe o parničnom, vanparničnom, izvršnom i upravnom postupku u porodičnim odnosima.