Turističke manifestacije u Srbiji

Turističke manifestacije u Srbiji
UVOD
Najstarija turistička manifestacija u Srbiji je Karneval cveća, u
Beloj Crkvi, koji je prvi put održan 1852. godine, a u kontinuitetu se, sa
manjim prekidima usled ratova, održava od 1911. godine. Prva
Smederevska jesen, je održana 1888. godine, kada i prva manifestacija
izlaganja grožđa i vina u Smederevu na pristaništu. Manifestacija je
obnovljena 1961. godine, s tim što je imala prekide u održavanju tokom
sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka. Prva izložba vina u Vršcu
održana je u kafani „Kod dva ključa“ 1857. godine. Pre Drugog svetskog
rata, u Vršcu su se svake godine organizovale proslave berbe grožđa –
Veinleze fest (www.belacrkva.org/turizam; www.smederevskajesen.com;
www.to.vrsac.com). Manifestacija Vidovdanske svečanosti, u Kruševcu,
prvi put je održana 1904. godine i, osim prekida tokom balkanskih i
svetskih ratova, održavala se u kontinuitetu, a od pedesetih godina 20.
veka, deo je turističke ponude Kruševca (Bjeljac, Ćurčić, 2007).
Sićevačka likovna kolonija, koja se u kontinuitetu održava od 1964.
godine, prvi put je održana 1905. godine. (Bjeljac, Brankov, 2009). Jedna
od najstarijih turističkix manifestacija na prostoru Srbije je i
Dužijanca (Bjeljac, Ćurčić, 2008), koja se od 1911. godine, do početka
Drugog svetskog rata održavala kao javna proslava, i koja je imala
dvostruki karakter: bio je to obred koji je čuvao tradicionalni folklor i
kulturu, i agrarni obred animističko-agrarnog tipa. Sličnog karaktera je
i manifestacija Slovačke narodne svečanosti, koja se održavala u
kontinuitetu od 1919. do 1940. godine u Bačkom Petrovcu (Bjeljac 1998).
Kao manifestacije koje okupljaju veliki broj ljudi, a imaju i svoju
tradiciju i atraktivnost, izdvajaju se i vašari u Srbiji. Dvadesetih i
tridesetih godina 20. veka, održavaju se i prve privredne izložbe i
sajmovi. Među prvima ovakvog tipa izdvajaju se Industrijsko-zanatska
poljoprivredna izložba u Vrbasu i Prva poljoprivredna izložba u
Bečeju, održane avgusta i septembra 1924. godine (Bjeljac, 1998). Prvo
takmičenje kosača na Rajcu je održano 1892. godine (Brankov i dr., 2009).
Jesenja izložba Udruženja likovnih umetnika Srbije, prvi put je održana
1930. godine, a Vukov sabor u Tršiću 1933. godine. Prvi festival
muziciranja na arxaičnim instrumentima „Đenđeš Bokreto“, mađarskog
stanovništva na teritoriji Srbije, održan je 1936. godine (Bjeljac, 1998;
Bjeljac, Brankov, 2008; Bjeljac, Ćurčić, 2010). U 1939. godini, održava se
prvo izdanje biciklističke trke kroz Srbiju, kao i međunarodna auto-trka
„Velika nagrada Beograda“, auto-trka u rangu današnjih gran pri trka
formule jedan.
2
Na teritoriji današnje AP Vojvodine, tokom 18. i 19. veka, u
vilama i letnjikovcima (kaštelima) tadašnje vlastele, održavali su se
različiti društveni događaji, kojima su prisustvovali plemići i
stanovništvo iz okoline, ali i tadašnje Austrougarske monarhije, koji
predstavljaju i prve oblike manifestacionog turizma. Jedan od takvih
lokaliteta je i Kaštel u Ečki. „U organizaciji Lazara Janoša, vlasnika
Kaštela u Ečki, od 1793. do 1809. godine, u parku Kaštela su se
održavali turniri u floretu i mačevanju, na kome su učestvovali najbolji
mačevaoci iz Austrije i Ugarske, a kao paralelno takmičenje dame su se
takmičile u streličarstvu. Istovremeno su se održavala i takmičenja u
jahanju, organizovali lovački dani i balovi. U periodu od 1870. do 1891.
godine, osim balova i koncerata, u Kaštelu se organizuju konjičke trke,
na kojima su se trkali konji iz najpoznatijih ergela Austrougarske
monarhije. Održavala su se i takmičenja devojaka u pletenju i krojenju. U
1889. godini, Ečka je bila domaćin skupa Južnougarskog udruženja
učitelja, a 1892. godine, Konferencije o potrebi uklanjanja postojećeg i
izgradnji novog mosta preko reke Begej” (Bjeljac, 2005).
U Novom Sadu se 1870. godine, održava Pevačka skupština sa
horovima iz Srema, Bačke, Banata, Slavonije i Baranje, a 1879. godine
organizuju se muzičko-scenska izvođenja „Svetosavske besede“ koje su
trajale do 1941. godine. U Rumi se početkom osamdesetih godina, 19. veka
organizuju Vidovdanske muzičke svečanosti, prekinute početkom Drugog
svetskog rata (Bjeljac, 1998), a obnovljene početkom devedesetih godina 20.
veka, kao Duhovne svečanosti.
Pedesetih i šezdesetih godina 20. veka, većina gore navedenih
manifestacija počinje da se održava u kontinuitetu, a organizuju se i
nove manifestacije koje sada imaju svoju višedecenijsku tradiciju. U
okviru turističke ponude Srbije, manifestacioni turizam predstavlja
vrstu turizma koja može da doprinese povećanju obima turističke
potražnje, posebno prema prirodnim i antropogenim vrednostima
turističkog mesta ili regiona. „Na teritoriji Srbije postoji veliki broj
tradicionalnih događaja, lokalnih manifestacija, festivala, slavlja i
slično. Osim popularnosti na domaćem tržištu, neki od ovih događaja
imaju potencijal i na međunarodnom tržištu, gde su već do sada stekli
određen stepen popularnosti“ (Strategija razvoja turizma Republike
Srbije 2006).
Priredba, festival, manifestacija, događaj, performansi, samo su
različite pojmovne nijanse, koje označavaju „period održavanja programa
sa određenim sadržajem a koji je atraktivan za turističke posete“
(Bjeljac, 2006a). Značajan broj svetskih i naučnika u Srbiji i okruženju,
od osamdesetih godina 20. veka dao je svoj doprinos definisanju pojmova